گرفتگی عروق یا تصلب شرایین زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی که اکسیژن و مواد مغذی را از قلب به دیگر قسمت‌های بدن می‌برند، ضخیم و سفت می‌شوند و گاهی اوقات جلوی رسیدن جریان خون به اندام‌ها و بافت‌ها گرفته می‌شود. رگ‌های سالم، انعطاف‌پذیر هستند اما در طول زمان، ممکن است دیواره آن‌ها سفت شود که به آن سفت شدن عروق گفته می‌شود. گرفتگی رگ های خونی به تجمع چربی، کلسترول و دیگر مواد در دیواره رگ‌ها (پلاک) اشاره می‌کند که می‌تواند جلوی جریان خون را بگیرد.
ممکن است این پلاک‌ها افزایش یافته و باعث ایجاد لخته خون شوند. اگرچه گرفتگی رگ‌های خونی معمولا یک مشکل قلبی محسوب می‌شود اما می‌تواند رگ‌های خونی دیگر قسمت‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد. گرفتگی رگ های خونی قابل پیشگری و درمان است.
۱. علائم
گرفتگی رگ‌ها به صورت تدریجی به وجود می‌آید. تصلب شرایین خفیف معمولا علائمی ندارد.
معمولا تا زمانی که رگ‌های شما آن‌قدر تنگ و گرفته شوند که نتوانند خون کافی را به اندام‌ها و بافت‌ها برسانند، علائمی نخواهید داشت. گاهی وقت‌های یک لخته خون به طور کامل جلوی جریان خون را می‌گیرد و یا حتی شکسته شده و باعث حمله قلبی یا سکته می‌شود.
علائم تصلب شرایین خفیف تا شدید به این بستگی دارد که چه عروقی گرفته شده‌اند. برای مثال:
– اگر تصلب شرایین در رگ‌های قلب باشد، ممکن است علائمی مانند درد یا فشار در قفسه سینه داشته باشید (آنژین)
– اگر تصلب شرایین در رگ‌هایی که به قلب می‌رسند اتفاق بیفتد، ممکن است علائمی مانند بی حسی یا ضعف در دست‌ها یا پاها، سختی در صحبت کردن یا صحبت‌های نامفهوم، از دست دادن موقت بینایی یک چشم یا شل شدن عضلات صورت داشته باشید. این‌ها علامت حمله ایسکمی گذرا (TIA) هستند که در صورت عدم درمان ممکن است به سکته ختم شوند.
– اگر تصلب شرایین در رگ‌های دست‌ها و پاها اتفاق بیفتد، ممکن است علائم بیماری سرخرگ محیطی مانند درد در پا در هنگام راه رفتن (لنگیدن) داشته باشید.
– اگر تصلب شرایین در رگ‌هایی که به کلیه‌ها می‌روند اتفاق بیفتد، به فشار خون بالا یا نارسایی کلیوی دچار می‌شوید.
۲. زمان مراجعه به پزشک
اگر فکر می‌کنید گرفتگی عروق دارید، به پزشک مراجعه کنید. همچنین به علائم اولیه جریان خون ناکافی مانند درد در قفسه سینه (آنژین)، درد یا بی حسی پا نیز توجه کنید.
تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند جلوی تشدید شدن گرفتگی عروق را بگیرد و از حمله قلبی، سکته یا دیگر موارد اضطراری و اورژانسی پیشگیری کند.
۳. علت‌ها
گرفتگی عروق، یک بیماری کند و پیشرونده است که ممکن است در کودکی آغاز شود. اگرچه دلیل اصلی آن مشخص نیست اما ممکن است گرفتگی عروق با آسیب یا جراحت در لایه داخلی یک رگ به وجود بیاید. ممکن است این آسیب به دلایل زیر ایجاد شود:
– فشار خون بالا
– کلسترول بالا
– تری گلیسیرید بالا (نوعی لیپید موجود در خون)
– کشیدن سیگار و دیگر منابع تنباکو
– مقاومت به انسولین، چاقی یا دیابت
– التهاب ناشی از بیماری مانند آرتریت، لوپوس یا عفونت‌ها یا التهاب به دلایل ناشناخته
زمانی که دیواره داخلی رگ آسیب ببیند، سلول‌های خون و دیگر مواد در قسمت آسیب و دیواره داخلی رگ تجمع می‌یابند.
در طول زمان، ذخایر چربی (پلاک) که از کلسترول و دیگر محصولات سلولی تشکیل می‌شوند نیز در قسمت آسیب‌دیده جمع می‌شوند و رگ‌ها را تنگ و سفت می‌کنند. در این صورت، اندام‌ها و بافت‌های مرتبط با رگ‌های مسدود شده، خون کافی برای عملکرد درست را دریافت نمی‌کنند.
سرانجام، ذرات ذخایر چربی ممکن است شکسته و وارد جریان خون شوند.
به علاوه، دیواره نرم پلاک ممکن است پاره شود و کلسترول و مواد دیگر به درون خون بریزند. این مسئله ممکن است باعث لخته شدن خون شود که ممکن است مانع از جریان خون به قسمت خاصی از بدن شود – مانند زمانی که انسداد مسیر جریان خون به قلب باعث حمله قلبی می‌شود. لخته خون می‌تواند به دیگر قسمت‌های بدن نیز برود و جلوی رسیدن جریان خون به یک اندام دیگر را نیز بگیرد.
۴. عوامل خطر
سفت شدن رگ‌ها در طول زمان اتفاق می‌افتد. علاوه بر افزایش سن، عوامل زیر نیز خطر گرفتگی رگ‌ها را افزایش می‌دهند:
– فشار خون بالا
– کلسترول بالا
– دیابت
– چاقی
– کشیدن سیگار یا دیگر محصولات تنباکویی
– سابقه خانوادگی در بیماری قلبی زودهنگام
– ورزش نکردن
– رژیم غذایی ناسالم
۵. عوارض
عوارض گرفتگی رگ‌ها به این‌که کدام رگ‌ها مسدود شده‌اند ربط دارد. برای مثال:
– بیماری سرخرگ کرونری. زمانی که گرفتگی رگ‌ها در رگ‌های نزدیک به قلب اتفاق بیفتد، ممکن است به بیماری سرخرگ کرونری دچار شوید که ممکن است باعث درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی یا نارسایی قلبی شود.
– بیماری شریان کاروتید. زمانی که گرفتگی رگ‌ها در رگ‌های نزدیک به مغز به وجود بیاید، ممکن است به بیماری شریان کاروتید دچار شوید که می‌تواند باعث حمله ایسکمی گذرا (TIA) یا سکته شود
– بیماری سرخرگ محیطی. زمانی که گرفتگی رگ‌ها در رگ‌های نزدیک به دست‌ها یا پاها به وجود بیاید، ممکن است به مشکلات مربوط به جریان خون در دست‌ها و پاها که بیماری سرخرگ محیطی نام دارد دچار شوید. این بیماری ممکن است حساسیت شما را به گرما و سرما کمتر کند و خطر سوختگی و یخزدگی در شما را افزایش دهد. در موارد نادر، گردش خون نامناسب در دست‌ها یا پاها می‌تواند باعث مردن بافت‌ها (قانقاریا) شود.
– آنوریسم. گرفتگی رگ‌ها می‌تواند باعث آنوریسم نیز بشود، یک مشکل جدی که ممکن است در هر قسمتی از بدن ایجاد شود. آنوریسم، برآمدگی در دیواره رگ است.
اکثر افراد مبتلا به آنوریسم، علائمی ندارند. درد و تیر کشیدن در ناحیه آنوریسم ممکن است اتفاق بیفتد و یک مسئله اورژانسی است.
اگر آنوریسم باز شود ممکن است با خونریزی داخلی خطرناک مواجه شوید. اگرچه این مسئله معمولا ناگهانی و فاجعه‌آمیز است اما یک نشت آهسته و کند نیز امکان‌پذیر است. اگر لخته خون از آنوریسم بیرون رود، ممکن است در یک نقطه دور باعث ایجاد انسداد در رگ شود.
بیماری مزمن کلیوی. گرفتگی رگ‌ها می‌تواند باعث تنگ شدن رگ‌هایی که به کلیه می‌روند شود و از رسیدن خون حاوی اکسیژن به کلیه‌ها جلوگیری کند. در طول زمان، این مسئله می‌تواند بر عملکرد کلیه‌ها تاثیر بگذارد و مانع از دفع مواد اضافی از بدن شود.
۶. پیشگیری
تغییر در سبک زندگی و سالم کردن آن که برای درمان گرفتگی رگ‌ها توصیه می‌شود می‌تواند به پیشگیری از آن نیز کمک کند. تغییر در سبک زندگی شامل موارد زیر می‌شود:
– ترک سیگار
– خوردن غذاهای سالم
– ورزش منظم
– حفظ وزن سالم
فقط به یاد داشته باشید که تغییرات را به طور ناگهانی ایجاد نکنید و بدانید کدام تغییرات را می‌توانید در بلند مدت کنترل کنید.