گرفتگی عضلات یا اسپاسم عضلانی می‌تواند در هر کدام از عضلات بدن از جمله عضلات اسکلتی مانند ساق پا، کمر، ران یا دست یا عضلات داخلی مانند عضلات دستگاه گوارش اتفاق بیفتد. اسپاسم عضلات، همان گرفگتی عضلات است که معمولا به دلیل کم آبی، خستگی عضله یا کاهش الکترولیت‌های ضروری اتفاق می‌افتد. این مسئله می‌تواند در واکنش به تحریک عصبی نیز پیش بیاید. با این‌که درمان اسپاسم عضلانی به عضله درگیر و دلیل اسپاسم بستگی دارد اما اکثر اسپاسم‌ها شدید نبوده و در خانه قابل درمان هستند.
درمان اسپاسم عضلانی در خانه
۱. انجام فعالیت را متوقف کنید
زمانی که اسپاسم عضلانی شروع می‌شود، فعالیت خود را متوقف کنید. اسپاسم‌ها ممکن است در حین انجام فعالیت ورزشی یا کارهای روزانه معمولی به وجود بیایند. به محض دیدن نشانه‌های اسپاسم، کاری که در حال انجام آن هستید را متوقف کرده و به وضعیت اسپاسم رسیدگی کنید. اگرچه اسپاسم‌ها دردناک هستند اما طولانی مدت نیستند.
– سعی کنید ناحیه‌ای که دچار اسپاسم شده را ماساژ دهید یا بمالید. این کار به آرام شدن عضله و افزایش جریان خون در آن ناحیه کمک می‌کند.
۲. به عضلات دچار اسپاسم استراحت دهید
تا چند روز بعد از شروع اسپاسم به عضلات خود استراحت دهید به خصوص اگر اسپاسم در عضلات پشت باشد. درد پس از اسپاسم طبیعی است. ممکن است عضلات شما کشیده شده باشند و شما باید زمانی را برای بهبود آن‌ها بگذارید و فشار اضافی به آن‌ها وارد نکنید. در این دوره، عضله خود را به آرامی حرکت دهید تا از خشک شدن آن جلوگیری کنید.
– می‌توانید از عضله درگیر اسپاسم به آرامی استفاده کنید اما اگر احساس درد یا گرفتگی سراغ‌تان آمد، آن را متوقف کنید. راه رفتن یا حرکات کششی آرام را انجام دهید اما نیم تنه خود را نچرخانید یا خم نکنید.
۳. حرکات کششی انجام دهید
اگر به گرفتگی یا اسپاسم عضلات دچار شده‌اید، کشش می‌تواند به شما کمک کند. زمانی که بدن خود را می‌کشید، عضله را به سمت مخالف انقباض برده و آن را می‌کشید. زمانی که تمرین کششی انجام می‌دهید، عضله درگیر را به آرامی می‌کشید. اما عضله را بیش از اندازه نکشید. اگر احساس درد کردید، این کار را متوقف کنید. اگر احساس کردید که عضله سفت شد، آن را در همان حالت نگه دارید و بیشتر نکشید. هر کشش را ۳۰ ثانیه نگه دارید.
– برای گرفتگی ساق پا، به فاصله چند سانتی‌متری از دیوار بایستید. دست‌ها را روی دیوار بگذارید و زانوها و کمر را راست نگه دارید. پاشنه‌ها باید به زمین برسند. خود را به جلو بکشید. باید کشیدگی در ساق پا را احساس کنید. این حس باید خوشایند یا خنثی باشد. اگر احساس درد کردید، حرکت را متوقف کنید.
– برای گرفتگی پا یا ساق پا (رگ به رگ شدن)، بنشینید و انگشت‌های پای گرفته را رو به بالا و به سمت بینی خم کنید. همچنین می‌توانید پا را به آرامی به سمت سر ببرید. باید در عضلات ساق یا پای خود احساس کشش کنید.
– برای گرفتگی عضله همسترینگ، روی زمین بنشینید و پاها را در جلوی خود قرار دهید. پای‌تان نباید خم یا کشیده شود. خم شوید و کمر خود را راست بکشید. قفسه سینه خود را به سمت پاهای خود پایین بیاورید. زمانی که در پشت پاهای خود احساس کشیدگی کردید، خم شدن را متوقف کنید.
– برای گرفتگی در ران، روی یک سطح ثابت بایستید، مچ پای خود را بگیرید و پای خود را آرام به سمت باسن بکشید. این کشش باید در راستای جلوی ران باشد.
– برای اسپاسم دست، کف دست را روی دیوار قرار دهید و دست را به دیوار فشار دهید به شکلی که انگشتان رو به پایین باشند.
۴. برای اسپاسم های پشت، ورزش‌های آرام انجام دهید
اگر به اسپاسم پشت دچار شده‌اید، ورزش‌های آرام به شما کمک می‌کنند. فقط زمانی این ورزش‌ها را انجام دهید که که درد کم شده و گرفتگی به حداقل خود رسیده باشد. اگر اسپاسم خیلی شدید یا دردناک است این حرکات را انجام ندهید. اگر هر کدام از این حرکات باعث تشدید اسپاسم شدند، انجام آن‌ها را متوقف کنید.
– راه بروید. به این صورت که زانوهای خود را بالاتر از حد معمول بالا بیاورید و کمر خود را صاف نگه دارید. این حرکت، یک حرکت کششی آرامی برای قسمت پایینی کمر محسوب می‌شود که می‌تواند به رفع گرفتگی عضلات کمک کند.
– دست‌های خود را به سمت سر ببرید. این کار را ۱۰ بار و هر بار، ۱۰-۵ ثانیه تکرار کنید. این کار را ۴-۳ بار در روز انجام دهید. این کار به کشش عضلات پشت کمک می‌کند.
– روی زمین دراز کشیده و زانوها را به آرامی به سمت قفسه سینه بیاورید. هر سمت را ۱۰ ثانیه نگه دارید. این کار را ۳-۲ بار در روز و هر بار ۱۰-۵ ثانیه تکرار کنید. می‌توانید هر دو زانو را نیز به سمت سینه بیاورید. این حرکات، قسمت پایینی کمر را می‌کشند و باعث باز شدن و آرامش باقی عضلات می‌شوند.
۵. از پد گرمایشی یا کمپرس سرد استفاده کنید
گرما باعث آرام شدن عضلات و رفع اسپاسم می‌شود. سرما به رفع درد و تورم کمک می‌کند. اولین باری که اسپاسم اتفاق می‌افتد، از کمپرس سرد استفاده کنید. چند روز اول، بسته یخ را روی قسمت آسیب دیده بگذارید. هر ۴-۳ ساعت، یخ را ۳۰-۲۰ دقیقه روی آن قسمت بگذارید. اگر اسپاسم رفع نشد، در روز به مدت ۳۰-۲۰ دقیقه از گرمای مرطوب استفاده کنید.
– این جمله را به خاطر بسپارید:« گرما برای بازی، سرما برای ماندن». از گرما زمانی استفاده کنید که بعد از آن می‌خواهید فعالیت داشته باشید. از یخ زمانی استفاده کنید که می‌خواهید استراحت کرده و آرام باشید.
– تا زمان از بین رفتن اسپاسم، هر ۴ ساعت، ۱۵ دقیقه از گرما استفاده کنید. برای چند روز اول، هر دو ساعت، ۱۵-۱۲ دقیقه از کمپرس سرد استفاده کنید
– از پک گرما یا پک یخ استفاده کنید. همچنین می‌توانید از بطری پر از آب گرم یا یخ استفاده کنید. یا این‌که یخ یا نخود فرنگی یخ زده را در پارچه‌ای پیچانده و از آن استفاده کنید.
۶. مایعات و الکترولیت بنوشید
زمانی که عضلات، کم آب شوند، باید آب کافی دریافت کنید. آب و الکترولیت‌ها ( به شکل آبمیوه، نوشیدنی‌های ورزشی و غیره) می‌توانند مواد از دست رفته را تامین کنند. سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم برای انقباض مناسب و آرامش عضلات ضروری هستند.
– اگر زیاد ورزش کرده و یا خیلی از عضلات خود کار می‌کشید، باید با نوشیدنی الکترولیتی و آب، مواد مغذی را جایگزین کنید.
– اسپاسم‌های عضلانی گاهی وقت‌ها نشانه کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی در بدن هستند. باید مولتی ویتامین‌ها یا مولتی- مواد معدنی با کیفیت مصرف کنید.
درمان گرفتگی عضلات با دارو
۱. با مسکن‌های بدون نیاز به نسخه، اسپاسم‌ها را درمان کنید.
گاهی وقت‌ها اسپاسم‌های عضلانی می‌توانند درد بسیار شدیدی را ایجاد کنند. درمورد استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDS) با پزشک خود مشورت کنید. این داروها شامل ایبوپروفن (ادویل) یا ناپروکسن سدیم (آلیو) می‌شوند. می‌توانید از استامینوفن (تیلنول) نیز استفاده کنید.
۲. داروهای ضد التهابی مصرف کنید
این داروها التهاب بیش از حد یا تورم در ناحیه آسیب دیده را کاهش می‌دهند. ضد التهاب‌ها به افزایش جریان خون برای درمان ناحیه آسیب دیده نیز کمک می‌کنند. احتمالا پزشک به عنوان اولین روش درمانی، استفاده از داروهای ضد التهاب بدون نسخه پزشک ( مانند ایبوپروفن) را توصیه می‌کند.
– عوارض مصرف ایبوپروفن شامل مشکلات گوارشی هستند اما عوارض آن از عوارض آسپرین کمتر است. عوارض جانبی ایبوپروفن شامل : تهوع، سوزش معده، اسهال، سوء هاضمه، یبوست، دردهای شکمی، سرگیجه، سردرد، عصبی شدن و راش می‌شود.
۳. آرام بخش‌های عضلانی مصرف کنید.
اگر دچار جراحت شده‌اید یا عضله‌ای دارید که دائما دچار اسپاسم می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند دارویی را تجویز کند که به آرام شدن عضلات و افزایش جریان خون کمک کند. اگر دارویی باعث اسپاسم عضلانی در شما می‌شود، به پزشک خود بگویید.
– فلکسریل (سایکلوبنزاپرین) دارویی است که معمولا برای اسپاسم‌های عضلانی خفیف تا شدید تجویز می‌شود و بر سیستم عصبی مرکزی شما تاثیر می‌گذارد تا عضلات آرام شوند. با این‌که داروی موثری است اما داروهای NSAID (مانند ایبوپروفن) در رفع علائم اسپاسم عضلانی، موثرتر هستند.
– برخی از آرام بخش‌های عضلانی به شدت اعتیادآور هستند. این را به ذهن بسپارید و مصرف خود را کنترل کنید.
۴. اگر اسپاسم‌ها مزمن هستند با پزشک خود صحبت کنید
شما باید بتوانید اسپاسم‌های عضلانی را در خانه درمان کنید. اما اگر اسپاسم‌ها خیلی دردناک هستند، مدام اتفاق می‌افتند، زمان زیادی طول می‌کشند یا بر عضلات دیگر تاثیر می‌گذارند، باید به پزشک مراجعه کنید. اسپاسم می‌تواند نشانه یک مشکل دیگر باشد که به درمان نیاز دارد.
– معمولا خود اسپاسم‌ها مشکل خاصی نیستند. اما، می‌توانند به این معنی باشند که یک مشکل دیگر وجود دارد که باید تشخیص داده شده و درمان شود. این مشکل می‌تواند استفاده زیاد از یک عضله باشد یا در صورت مزمن بودن می‌تواند به یک اختلال متابولیسمی اشاره کند.
درمان گرفتگی عضلات داخلی
۱. علائم اسپاسم‌های عضلات داخلی را تشخیص دهید
علائم این اسپاسم‌ها بسته به عضلات درگیر، متفاوت هستند. اسپاسم‌های روده می‌تواند باعث درد شدید و اسهال شوند. اسپاسم‌های مجاری ادراری معمولا زمانی اتفاق می‌افتند که سنگ کلیه وجود داشته باشد که باعث درد شدید، تهوع و استفراغ می‌شوند. اگر متوجه اسپاسم مجرای تنفسی یا مشکل در تنفس شدید، به مراقبت پزشکی نیاز دارید. این اسپاسم‌ها در صورت درمان نشدن می‌توانند کشنده باشند.
– مشکلات روده مانند سنگ یا تومورهای کیسه صفرا را درمان کنید. اسپاسم‌های مجاری ادراری زمانی که سنگ کلیه را برمی‌دارید یا دفع می‌کنید، کاهش می‌یابند. برای تسکین درد در هنگام دفع سنگ کلیه احتمالا باید دارو مصرف کنید.
۲. برای اسپاسم‌های لوله گوارش، مجاری ادراری یا مجرای تنفسی به پزشک مراجعه کنید
متاسفانه شما نمی‌توانید اسپاسم‌های داخلی که در اندام‌هایی مانند قلب یا معده به وجود می‌آیند را کنترل کنید. اسپاسم‌های این عضلات می‌توانند به این معنا باشند که یک مشکل در آن قسمت‌ها وجود دارد.
۳. دارو مصرف کنید
اگر اسپاسم‌های عضلات داخلی شما شدید باشند، دکتر می‌تواند برای‌تان دارو تجویز کند. برای مثال داروهایی مانند داروهای آنتی کولینرژیک می‌توانند به رفع اسپاسم‌های روده که به تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی پاسخ نمی‌دهند کمک کنند.
– ممکن است پزشک داروهایی را برای بازیابی سطح پیام رسان‌های عصبی و بوتاکس را برای آرام کردن عضله آسیب دیده تجویز کند. باید درمورد این گزینه‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
۴. اگر به سندروم روده تحریک‌پذیر(IBS) دچارید، از داروهای ضد اسپاسم استفاده کنید
اگر IBS دارید، ممکن است به اسپاسم روده دچار شوید. ضد اسپاسم‌ها می‌توانند به آرام شدن روده کمک کنند که به تسکین درد منجر می‌شود. اگر اسپاسم روده دارید با پزشک خود در میان بگذارید، پزشک، ضد اسپاسم و روش درمانی مناسب را تجویز می‌کند.
۵. برای اسپاسم‌های مثانه، مرتب به دستشویی بروید
یک راه برای درمان اسپاسم‌های مثانه، رفتن به دستشویی، هر ۱.۵ تا ۲ ساعت است. این کار به خالی شدن مثانه کمک می‌کند و خوشبختانه اتفاقات کمتری می‌افتد. زمانی که اسپاسم‌ها کاهش می‌یابند، می‌توانید فاصله رفتن به دستشویی را کم کنید.
– تمرینات کگل که تمرینات کف لگن نیز گفته می‌شوند نیز می‌توانند با تقویت و آرام کردن مثانه به رفع اسپاسم‌های مثانه کمک کنند. برای سفت کردن عضلات لگنی، عضلات مثانه خود را مانند زمانی که می‌خواهید جلوی ادرار یا خارج شدن گاز از بدن را بگیرید، فشار دهید. اگر در انجام درست این حرکات مشکل دارید، پزشک می‌تواند آن‌ها را به شما آموزش دهد.
۶. از پک گرمایشی برای اسپاسم شکمی استفاده کنید
پک‌های گرمایشی می‌توانند به آرام شدن گرفتگی‌ها و اسپاسم‌ها در تمام عضلات بدن کمک کنند. به پشت دراز بکشید و و پک گرمایشی را روی شکم خود ببندید و از تماس مستقیم این پک با بدن خودداری کنید. هر بار پک گرمایشی را ۱۰ تا ۱۵ دقیقه (بیشتر از ۲۰ دقیقه نشود) روی ناحیه مورد نظربگذارید. در زمان انتظار، استراحت کنید.
– برای درست کردن پک گرمایشی، یک تکه پارچه بزرگ را تهیه کنید. این پارچه باید در هنگام تا شدن، شکم شما را بپوشاند. پد گرمایشی یا بطری آب گرم را روی پارچه بگذارید. یک پارچه یا حوله حمام را نیز بگذارید تا همه چیز سر جای خود محکم شود.
جلوگیری از اسپاسم عضلانی
۱. مایعات کافی بنوشید
هیدراته بودن، مسئله مهمی در جلوگیری از اسپاسم عضلانی است. اگر عضلات، کم آب باشند، بیشتر دچار اسپاسم می‌شوند. اگر ورزش می‌کنید، نوشیدن آب بسیار حیاتی است. در روز، ۶ تا ۸ لیوان آب یا نوشیدنی سالم بنوشید.
– در هنگام ورزش یا بیماری، الکترولیت‌ها به ویژه سدیم و پتاسیم را تامین کنید. این کار را می‌توانید با رژیم غذایی یا نوشیدنی‌های سرشار از الکترولیت انجام دهید.
۲. تغیه مناسب داشته باشید
با خوردن خوراکی‌های سالم و مواد مغذی، سالم بمانید. این کار می‌تواند از اسپاسم عضلانی جلوگیری کند. رژیم غذایی مناسب می‌تواند به رفع اسپاسم‌های روده‌ای ناشی از سندروم روده تحریک‌پذیر کمک کند. پتاسیم، آنتی اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم برای اسپاسم عضلانی مفید هستند. این خوراکی‌ها به رفع اسپاسم کمک می‌کنند:
موز، سیب زمینی، آب آلو، میوه‌های خشک، پرتقال، برنج قهوه‌ای، آووکادو، اسفناج، غذاهای دریایی، بادام، بذر کتان، جو دوسر، کنجد، توفو و کلم کالی.
۳. ورزش کنید
ورزش منظم می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلات کمک کند زیرا عضلات را می‌کشد و قوی می‌کند. ورزش به عضلات آسیب دیده نیز کمک می‌کند. درمان جسمی آرام می‌تواند به تدریج به درمان عضلات کمک کند که اسپاسم‌ها را کاهش می‌دهد. ورزش منظم، سلامت عمومی شما را نیز بهبود می‌بخشد.
– درباره این‌که چه ورزش‌هایی به عضلات شما کمک می‌کنند، با پزشک یا فیزیوتراپ خود صحبت کنید.
۴. تمرین کششی مداوم انجام دهید
اسپاسم‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که عضلات منقبض می‌شوند و تمرینات کششی به جلوگیری از این انقباضات کمک می‌کنند. ورزش‌های کششی، عضلات را نرم و قابل انعطاف می‌کند. باید قبل و بعد از ورزش، تمرینات کششی انجام دهید به ویژه اگر ورزش قدرتی بوده یا برای یک دوره طولانی باشد.
– اگر عضلاتی دارید که معمولا در شب می‌گیرند، قبل ار رفتن به رخت خواب آن‌ها را بکشید تا نرم شوند. همچنین می‌توانید تمرینات هوازی سبک مانند دوچرخه ثابت را قبل از خواب انجام دهید تا ماهیچه‌ها را نرم کرده و از گرفتگی آن‌ها جلوگیری کند.
چند درمان خانگی دیگر برای اسپاسم عضلانی
۱. زاج سفید و زردچوبه
زردچوبه یکی از رایج‌ترین مواد برای درمان درد است. زاج سفید نیز خاصیت آرام بخش و رقیق کردن خون دارد که می تواند درد را به میزان قابل توجهی درمان کند. زاج سفید برای زخم‌های دهانی، آبسه‌های چشمی، ترک پا، جین و چروک، رفع موهای زائد و غیره نیز به کار می‌رود. زمانی که این دو ماده را ترکیب می‌کنید، می‌توانید گرفتگی عضلات را کاهش دهید. چگونه از زردچوبه و زاج سفید برای درمان گرفتگی عضلات استفاد کنیم؟ می‌توانید خمیری از زا ج سفید و زردچوبه را درست کرده و بر محل آسیب دیده بگذارید، ماساژ دهید و بگذارید به صورت طبیعی خشک شود. برای کاهش ورم و درد ناشی از گرفتگی عضلات می‌توانید این کار را دو بار در هفته انجام دهید.
۲. روغن گالتریا
روغن گالتریا به راحتی در بازار یافت می‌شود و می‌تواند درد را تسکین دهد و به دلیل داشتن متیل سالیسیلات، جریان خون را تحریک می‌کند. برای کاهش درد ناشی از گرفتگی عضلات، می‌توانید چند قاشق چایخوری روغن گالتریا و روغن گیاهی را ترکیب کنید و ناحیه آسیب دیده را با آن ماساژ دهید. برای کاهش درد و تورم می‌توانید این کار را چند بار در روز انجام دهید.
۵. برگ گیاه مورینگا اولئیفرا
یک ماده موثر دیگر برای درمان گرفتگی عضلات برگ گیاه مورینگا اولئیفرا است. برگ این گیاه به دلیل خاصیت ضد التهابی خود می‌تواند گرفتگی و درد را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. با این گیاه می‌توانید گردش خون و سلامتی خود را نیز بهبود بخشید. می‌توانید مقداری برگ گیاه مورینگا اولئیفرا را شسته، آب آن را بگیرید و ناحیه آسیب دیده را با این آب ماساژ دهید. همچنین می‌توانید مقداری از برگ این گیاه را گرم کنید و با استفاده از یک پارچه، بر ناحیه مورد نظر ببندید. با این کار، درد و ناراحتی ناشی از گرفتگی عضلات کاهش می‌یابد.
۳. نمک
نمک در آشپزخانه شما وجود داشته و خواص زیادی برای درمان درد دارد. اگر می‌خواهید گرفتگی عضلات خود را به سرعت رفع کنید باید از فواید نمک استفاده کنید. برای این روش، ۲/۱ قاشق چایخوری نمک، ۲ قاشق چایخوری شکر، مقداری آبلیمو و کمی آب را ترکیب کنید و بنوشید. همچنین می‌توانید مقداری نمک را بر ناحیه آسیب دیده بگذارید تا دردتان تسکین یابد یا این‌که آن ناحیه را با آب نمک بشویید.
۴. ماساژ آرام
کار کشیدن زیاد از عضلات، خستگی، استرس و کم آبی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود. این علائم می‌توانند باعث بی‌خوابی شما در شب شوند. با کوچک‌ترین چیزی، ناحیه آسیب دیده درد می‌گیرد. می‌توانید پشت، پاها، ران‌ها و دیگر قسمت‌ها را به آرامی ماساژ دهید تا دردتان تسکین یابد. همچنین می‌توانید از پد یخ یا گرما و روغن‌های طبیعی نیز استفاده کنید تا نتایج بهتری کسب کنید. ماساژ به تسکین درد و آرام شدن عضلات کمک می‌کند.
۵. مصرف ویتامین E
ویتامین E برای مو، پوست و سلامتی مفید است. این ویتامین به پیشگیری و درمان برخی بیماری‌های قلبی و عروقی مانند فشار خون بالا، درد قفسه سینه، درد پا، دیابت، سرطان و غیره کمک می‌کند. ویتامین E برای سیستم عصبی و مغز نیز مفید است. همچنین، ویتامین E برای مشکلاتی مانند گرفتگی عضلات نیز خوب است. می‌توانید مکمل ویتامین E یا خوراکی‌های سرشار از ویتامین E مانند توفو، اسفناج، مغزها، تخمه آفتابگردان، آووکادو، صدف‌ها، روغن‌های گیاهی، کلم بروکلی، کدو حلوایی، کدو و غیره مصرف کنید.