حتی با همه‌ی پیشرفت‌های باورنکردنی در زمینه‌ی پژوهشی و فناوریِ پزشکی، سرطان هم‌چنان به عنوان یکی از مشکلات عمده برای سلامتی جوامع مدرن باقی مانده است. ملانوما یکی از رایج‌ترین انواع سرطان پوست و در حقیقت، خطرناک‌ترین نوع آن است؛ به ویژه اگر شخص مبتلا، علائم اولیه‌ی آن را نادیده بگیرد. ملانوما عامل مرگ سه‌چهارم از کسانی است که به سرطان پوست مبتلا می‌شوند. در سال جاری پیش‌بینی می‌شود بیش از 76،000 مورد مبتلا، و تقریبا 10،000 مورد مرگ ناشی از ملانوما شناسایی شوند. آمار مبتلایان به سرطان ملانوما در سال‌ّهای اخیر افزایش یافته است، ولی آگاهی از تشخیص زودهنگام آن می‌تواند جان افراد را نجات دهد.
عوامل خطر سرطان ملانوما
تشخیص ملانوما در مراحل اولیه می‌تواند به شکل قابل‌ملاحظه‌ای احتمال نجات جان شخص مبتلا را افزایش دهد. آدم‌هایی که در مراحل اولیه‌ی این بیماری درمان خود را آغاز می‌کنند، احتمال زنده ماندن‌شان در پنج سال آینده، 100 درصد، و در ده سال آینده 95 درصد خواهد بود. ولی وقتی درمان در مراحلی آغاز شود که بیماری وخیم شده باشد، این ارقام به 15 و 20 درصد تبدیل می‌شوند.
عوامل متعدد دیگری نیز در پیشرفت سرطان پوست ملانوما تاثیرگذار هستند. این عوامل از جنبه‌های ارادی و اختیاری زندگی تا ویژگی‌های بیولوژیکی و غیرارادی متغیر هستند. اگرچه مشخص نیست کدام‌یک از این عوامل از سایرین خطرناک‌تر است، پزشکان برخی عوامل اصلی و کلیدی ملانوما را به ترتیب زیر فهرست کرده‌اند:
۱. سن
به طور کلی ابتلا به ملانوما در میان افراد مسن رایج‌تر است. با این حال، افراد جوان‌تر از ابتلا به این بیماری مصون نیستند. ملانوما یکی از رایج‌ترین انواع سرطان است که آدم‌های زیر 30 سال، به ویژه زنان را گرفتار خود می‌کند.
۲. جنس
طبق انجمن سرطان آمریکا، پیش از 40 سالگی، زنان بیشتر در معرض ابتلا به ملانوما هستند، در حالی‌که بعد از 40 سالگی، احتمال ابتلای مردان به این بیماری بیشتر می‌شود. خطر ابتلا به ملانوما در میان زنان جوان، احتمالا به دلیل آفتاب گرفتن و برنزه کردن پوست بالاتر است، ولی به طور کلی مردان در مقایسه با زنان، از این حیث وضعیت خطرناک‌تری دارند. دلایل این تفاوت تاکنون مشخص نشده است.
۳. خال
خال‌ها توده‌های قهوه‌ای‌رنگ کوچکی هستند که از تجمع گروهی از سلول‌های رنگ‌دانه‌ای روی پوست به وجود می‌آیند و در هر سن و سالی رایج هستند. بیشتر خال‌ها هیچ خطری برای سلامتی ندارند، ولی ملانوما می‌تواند در یکی از همین خال‌های معمولی رشد کند. هم‌چنین نوعی خال وجود دارد به نام خال دیسپلاستیک که خال خوش‌خیمی است، ولی آدم‌هایی که دارای چنین خال‌هایی هستند بیش از دیگران در معرض ملانوما قرار دارند.
۴. نور فرابنفش
بسیاری باور دارند نور فرابنفش رایج‌ترین عامل سرطان پوست است. قرار گرفتن در معرض اشعههای فرابنفش از سالن‌های سولاریوم گرفته تا آفتاب مستقیم می‌تواند به ساختار ژنتیکی سلول‌های پوست آسیب برساند. اگر این اشعه به دی‌ان‌ای تنظیم‌کننده‌ی رشد سلول‌های پوست آسیب بزند، به سرعت می‌تواند باعث سرطان شود. انواع مختلفی از اشعههای فرابنفش وجود دارند که هیچ‌یک برای سلامتی بی‌خطر نیستند.
۵. پوست روشن و موهای بور
آدم‌های سفیدپوست که پوست لطیف و روشن دارند، بیش از دیگران در برابر ملانوما آسیب‌پذیر هستند. کسانی که موهای قرمز و بلوند، و هم‌چنین پوست رنگ‌پریده و کک‌ومکی دارند، بیشتر از دیگران در معرض این بیماری هستند.
۶. تاریخچه‌ی خانوادگی
تقریبا یک‌دهم از بیماران مبتلا به ملانوما به نوعی، دارای پیشینه‌ی ژنتیکی از این بیماری هستند. بیماری‌های ارثی می‌توانند به آسانی به فرزندان منتقل شوند. تحقیق کنید و ببینید آیا دیگر اعضا خانواده و فامیل گرفتار ملانوما شده‌اند یا خیر.
علائم سرطان ملانوما
اگر در مقابل هر نوع سرطان سریع‌تر واکنش نشان دهیم، نتایج مطلوب‌تری نصیب‌مان خواهد شد. این حقیقت به ویژه در مورد ملانوما مصداق بارزتری دارد. از این رو برخی از علائم اولیه‌ی ملانوما را در بدن خود بررسی کنید.
۱. خال ها
خال‌های بدن‌تان را بررسی کنید – بیشتر خال‌ها معمولی و بی‌خطر هستند ولی برخی نشانه‌هایی وجود دارند که شاید خبر از ملانوما بدهند. وقتی خال‌های جدیدی روی پوست به وجود می‌آیند یا خال‌های قدیمی شروع به تغییر شکل می‌کنند، معیارهای زیر را باید در مورد آن‌ها بررسی و تحلیل کرد:
- عدم تقارن – دو طرف خال با شبیه هم نیستند
- صاف و مرتب نبودن حاشیه‌ی خال
- تغییر رنگ (چند رنگ شدن خال)
- افزایش قطر – خال در حال افزایش و گسترش است
- بزرگ و برجسته‌تر شدن
اگر یک خال چنین شرایط و خصوصیت‌هایی پیدا کرد، احتیاط حکم می‌کند به پزشک مراجعه کنید. خال‌های جدیدی که به سرعت رشد می‌کنند و با خارش و خون‌ریزی همراه هستند نیز باید جدی گرفته شوند.
۲. زخم ها
زخم‌هایی که خوب نمی‌شوند – وقتی زخم‌های التهابی با دارو و درمان هم خوب نمی‌شوند، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
۳. رنگ ناخن
ناخن انگشت‌های‌تان را بررسی کنید –گاهی اوقات ایجاد و رشد ملانوما را می‌توان از تشکیل نقطه‌های سیاه و قهوه‌ای زیر ناخن پا و دست تشخیص داد.
درد و کبودی – هم‌چنین ملانوما را می‌توان به کمک کبودی‌ها و رنگ‌پریدگی‌هایی تشخیص داد که بسیار دیرتر از کبودی‌های معمولی خوب می‌شوند. هم‌چنین ممکن است برخی نواحی پوست حساس و نازک و در طول روز به صورت گاه و بی‌گاه دردناک شوند.
کاهش خطر ابتلا به سرطان ملانوما
بهترین راه برای دور نگه داشتن این سرطان خطرناک از آینده و زندگی‌تان، آگاهی از علل و رعایت برخی اقدامات پیشگیرانه‌ی آسان است. شاید رسیدن به یک سن خاص یا عوامل ژنتیکی برخی افراد را نسبت به این بیماری آسیب‌پذیرتر کند، ولی هیچ‌کس از سرطان پوست ملانوما در امان نیست.
- حمام آفتاب یا سولاریوم را محدود کنید – در معرض اشعه قرار گرفتن، چه طبیعی و چه مصنوعی – سرگرمی بسیار خطرناکی است. پوست بدن‌تان به شکل طولانی و مداوم آمادگی جذب اشعههای خورشید را ندارد.
- از ضدآفتاب استفاده کنید – استفاده مرتب از ضدآفتاب با غلظت کافی و مناسب، گشت و گذار در خارج از خانه را امن‌تر می‌کند.
- برخی ساعات روز در معرض آفتاب نباشید – هم‌چنان که خورشید در طول روز از شرق به سوی غرب می‌رود، شدت اشعه‌های‌اش نیز بر اساس زاویه‌ی تابش‌اش بر روی زمین تغییر می‌کند. در ساعات بین 10 صبح تا 2 بعد از ظهر، شدت نور خورشید به بیش‌ترین میزان می‌رسد، و بهتر است به طور کلی در این ساعات از نور خورشید اجتناب کنید.
- خود را به سپر مجهز کنید – استفاده از عینک‌های آفتابی که جلوی نور فرابنفش (UV) را می‌گیرند، کاری فراتر از رعایت اصول شیک‌پوشی است. عینک‌های آفتابی هم جلوی نور فرابنفش را می‌گیرند و هم از چشمان‌تان محافظت می‌کنند.
- به دنبال سایه بگردید – به طور کلی سعی کنید کمتر در معرض آفتاب باشید و در هر مکان به دنبال ایستادن در سایه باشید. اگر ناچار به قرار گرفتن در مقابل خورشید هستید، حتما از کلاه و لباس‌های پوشیده استفاده کنید.
متاسفانه برخی آدم‌ها هنوز نمی‌دانند خورشید به همان اندازه که زندگی می‌دهد، می‌تواند زندگی را نیز تهدید کند. سازمان‌های فراوانی نظیر انجمن سرطان آمریکا وجود دارند که در زمینه‌ی درمان سرطان و آموزش‌های پیشگیرانه سرمایه‌گذاری می‌کنند. آگاهی از خطرات و انجام برخی تغییرات جزئی در زندگی می‌تواند به آینده‌‌ای روشن‌تر و مطلوب‌تر بیانجامد.