قبل از آنکه درباره نور درمانی و تاثیر آن بر درمان افسردگی سخن بگوییم بهتر است درباره تعریف و انواع افسردگی نکات مهمی را بخوانیم. طبق نظر انجمن ملی سلامت روان، «افسردگی» یک اختلال ذهنی رایج اما جدی است، که در اصطلاح تشخیص پزشکی با عنوان افسردگی بالینی یا اختلال افسردگی عمده (ماژور) شناخته می‌شود. این بیماری علائم جدی دارد که همه می‌توانند بر نحوه‌ی تفکر، احساس، و انجام فعالیت‌های روزانه‌تان تاثیر بگذارند. این فعالیت‌ها کار کردن، خوردن، خوابیدن، و هر تعامل اجتماعی دیگری را در بر می‌گیرند.
اشکال مختلف افسردگی ویژگی‌های مشخص منحصر به فردی دارند که مختص آن‌ها است و ممکن است تحت شرایط زیر ایجاد شوند، مثلا:
۱. انواع مختلف افسردگی
– افسردگی پس از زایمان (PPD)
این افسردگی در مادران بعد از زایمان و به دنیا آوردن نوزاد اتفاق می‌افتد. این مشکل ممکن است بعد از هر زایمانی اتفاق بیفتد، یعنی اگر بعد از به دنیا آوردن اولین فرزندتان افسردگی پس از زایمان نگرفتید، ممکن است در زایمان های دیگر برای‌تان اتفاق بیفتد.
– اختلال عاطفی فصلی
این افسردگی است که با فصل زمستان می‌آید. کمبود نور آفتاب طبیعی به افسرده شدن افراد منجر می‌شود که در طول زمستان به قوت خود باقی خواهد بود، و زمانی که بهار و تابستان از راه می‌رسد و روزها بلندتر می‌شوند و گرم‌تر از بین می‌رود. در طول ماه‌های زمستان، کسانی که اختلال عاطفی فصلی دارند ممکن است وزن اضافه کنند، از فعالیت‌های اجتماعی کناره بگیرند، و میزان زمانی که صرف خوابیدن می‌کنند افزایش پیدا کند.
– افسردگی سایکوتیک
این افسردگی آمیزه‌ای از دو مشکل است: افسردگی و روانپریشی (سایکوسیس). گاهی همراه با افسردگی سایکوتیک توهم هم می‌آید، یعنی فرد می‌تواند چیزهایی را ببیند و بشنود که ذهنش خلق می‌کند و این ناراحت کننده است. علاوه بر آن، فرد اوهام و عقاید ناجوری دارد که برایش آزاردهنده است.
– اختلال دو قطبی:
در حالی که بحث اختلال دو قطبی بسیار از افسردگی جدا است، انجمن ملی سلامت روان موقع آموزش درباره‌ی افسردگی آن را در این طبقه قرار می‌دهد چون این ناراحتی هم همان شعف‌های جنون آمیز و اندوه‌های افسردگی‌آور را دارد که افراد دچار اختلال دو قطبی تجربه می‌کنند.
– اختلال افسردگی مداوم
این ناراحتی داشتن خلقی تنگ و افسرده است که دست کم دو سال طول می‌کشد و همیشگی است، حتی اگر دوره‌هایی از علائمی با شدت کمتر وجود داشته باشد.
در حالی که این فهرست کامل و جامع نیست، اما در کتابچه‌ی تشخیص و آمار اختلالات روانی فهرست کاملی ارائه شده است. این کتابچه‌ای است متشکل از نظر صدها متخصص بین المللی حوزه‌ی سلامت ذهنی و برای بهبود فرایند تشخیص، درمان، و تحقیق ایجاد شده است.
۲. نشانه ها و علائم افسردگی
علائم افسردگی متفاوتند و می‌توانند شامل بسیاری یا تعدادی از موارد زیر باشند:
– بی‌قراری
– کاهش انرژی
– خستگی مفرط
– احساس بی‌تابی مداوم
– مشکلات خواب
– مشکل در یکجا نشستن
– مدام مضطرب بودن
– احساس پوچی
– احساس اندوه پیوسته
– درماندگی
– کمبود علاقه به سرگرمی‌ها یا فعالیت‌ها
– لذت نبردن از انجام سرگرمی‌ها یا فعالیت‌ها
– تحرک و تکلم آرام
– فقدان تمرکز
– مشکل در تصمیم گیری
– مشکلات به یاد آوردن
– خواب بیش از حد مداوم یا ناتوانی در برخواستن از خواب، به ويژه در اوايل صبح
– تغییر در وزن و اشتها
– افکار یا تلاش برای خودکشی
– علائم جسمی که علت روشنی ندارند و به درمان واکنشی نشان نمی‌دهند مانند: سردردها – مشکلات گوارشی – درد
علاوه بر خلق و خوی بد، فردی که افسرده است ممکن است علائم بسیار دیگری را نیز تجربه کند و ممکن است این علائم به طرق مختلفی با هم ترکیب یا همراه شوند. برای تشخیص اختلال افسردگی ماژور، باید چند علامت پایدار وجود داشته باشد.
۳. اگر دچار اختلال افسردگی ماژور شدم چه کاری انجام دهم؟
اگر احساس افسردگی می‌کنید، اولین قدم مهم کمک گرفتن است. سلامت ذهنی حائز اهمیت است، و کمک گرفتن از یک متخصص در رابطه با افسردگی‌تان باید همیشه اولین قدمی باشد که بر می‌دارید. می‌توانید در محله‌ی خودتان دنبال پزشک بگردید یا به سایت‌های معتبر پزشکی سر بزنید و با یک درمانگر حرفه‌ای ارتباط بگیرید کسی که بتواند به صورت آنلاین به شما کمک کند.
۴. چه نوع کمکی می‌توانم بگیرم؟
متخصصان حوزه‌ی سلامت ذهن به نحوی آموزش دیده‌اند که از تکنیک‌های متنوع برای کمک به افراد دچار اختلالات ذهنی استفاده می‌کنند. متخصصان ویژه سلامت روان مانند روانپزشکان، پزشکانی هستند که حتی می‌توانند برای‌تان دارو تجویز کنند.
یک نوع درمان که می‌توانید استفاده کنید کمک گرفتن از نور درمانی است. در اینجا ما قصد داریم به نور درمانی بپردازیم و ببینیم آیا می‌تواند برای درمان افسردگی کارساز باشد.
۵. نور درمانی چیست؟
نور درمانی، که با نام نورِ روشن‌درمانی یا فتوتراپی هم شناخته می‌شود، یک روش درمانی است که می‌توان از آن برای درمان اختلال عاطفی فصلی استفاده کرد. همچنین می‌تواند ناراحتی‌های دیگری را نیز درمان کند، از جمله سایر انواع افسردگی، اختلالات خواب، و ناراحتی‌های دیگر. حتی می‌توان از آن برای سایر مشکلاتی که ممکن است ساعت درونی بدن‌تان را به هم بریزد استفاده کرد مانند خستگی پرواز یا تطبیق یافتن با یک برنامه‌ی کاری شبانه. در بعضی موارد، حتی از آن برای کمک به زوال عقل استفاده شده است. اما، اختلال عاطفی فصلی اصلی‌ترین اختلال سلامت ذهن است که درمان می‌کند.
این نوع از نور درمانی را نباید با نور درمانی که برای درمان ناراحتی‌های پوستی استفاده می‌شود اشتباه گرفت. در بعضی ناراحتی‌های بخصوص مانند پسوریازیس یا سایر اختلالات پوستی، نیز از نور درمانی برای درمان استفاده می‌کنند اما با نور ماوراء بنفشی که از یک جعبه می‌تابد. اطمینان از اینکه از جعبه‌ی نور درمانی برای حل مشکلات سلامت ذهن استفاده کنید که پرتوهای ماوراء بنفش از آن بیرون نزند مهم است، چون این امر می‌تواند باعث آسیب به چشم‌ها و پوست‌تان شود.
۶. نور درمانی چگونه عمل می‌کند؟
نور درمانی از جعبه‌ی نور درمانی برای تاباندن نور روشن استفاده می‌کند. این نور قرار است شبیه‌سازی نور طبیعی محیط بیرون باشد. همانطور که پیشتر بحث کردیم، عامل اختلال عاطفی فصلی زمستان و تاریکی آن است. نور درمانی یعنی مبارزه با آن از طریق تاباندن نور طبیعی مصنوعی به کسانی که به آن مبتلا هستند. در طول نور درمانی، فرد نزدیک جعبه‌ی نور درمانی می‌نشیند یا کار می‌کند.
بر اساس گزارش کلینیک مایو، نوری که جعبه‌ی نور درمانی تولید می‌کند قرار است بر مواد شیمیایی مغز که با خلق و خو و خواب مرتبط هستند تاثیر بگذارد. این به نوبه‌ی خود علائم اختلال عاطفی فصلی را می‌تواند کاهش دهد.
۷. خطرات نور درمانی کدامند؟
به مانند بسیاری از درمان‌های زندگی، نور درمانی هم خطراتی به همراه دارد. در کل، نوع درمان بی خطری محسوب می‌شود، و اگر عارضه‌ی جانبی داشته باشد، معمولا کوتاه مدت است. اما، عوارض جانبی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
– خستگی چشم (فشار باصره)
– سر درد
– تخاصم یا پرخاشگری
– شیدایی، وجد و شعف، فعالیت بیش از حد یا پریشانی مربوط به اختلال دو قطبی
کلینیک مایو هشدار می‌دهد که نور درمانی ممکن است بهترین راه برای کسانی که اختلال دو قطبی هستند نباشد چون خودش می‌تواند وضعیتی مشکل ساز باشد.
۸. آیا باید نور درمانی را امتحان کنم؟
هر شخصی با دیگری متفاوت است، و نور درمانی ممکن است برای شما کارساز باشد یا نباشد. امتحان کردن نور درمانی در صورت ابتلا به اختلال عاطفی فصلی ممکن است کارساز باشد. همچنین اگر به دنبال درمانی امن‌تر و جایگزین هستید که از دارو در آن استفاده نشود، نور درمانی ممکن است مسیر خوبی برای دستیابی به همان نتایج مورد نظر باشد.
از نور درمانی می‌توان به عنوان مکملی برای داروها، مثلا ضد افسردگی‌های که از قبل مصرف می‌کرده‌اید، استفاده کرد.
برای عده‌ای ممکن است نور درمانی بهترین گزینه نباشد. هر چیزی که حساسیت نور در بدن‌تان ایجاد کند ممکن است نیازمند احتیاط باشد پیش از آنکه بخواهید بر این شیوه‌ی درمانی تمرکز کنید. اگر هر نوع ناراحتی پوستی دارید که شما را نسبت به نور حساس می‌کند، اگر دارو یا مکملی استفاده می‌کنید که می‌تواند حساسیت به نور خورشید را افزایش دهد، یا اگر هر نوع ناراحتی چشمی دارید که چشم‌ها را نسبت به نور آسیب پذیر یا حساس می‌کند، مهم است که حتما از متخصص سلامت بپرسید نور درمانی را باید انجام دهید یا نه.
۹. آیا نور درمانی موثر و کارساز است؟
با آنکه قرار نیست نور درمانی اختلال عاطفی فصلی یا هر نوع ناراحتی افسردگی دیگری را درمان کند، اما هدفش تسکین علائم به روشی طبیعی‌تر و بدون دارو است. در ساده ترین شکلش، راه حلی جزئی برای مشکل افسردگی به حساب می‌آید، به ویژه برای کسانی که دچار اختلال عاطفی فصلی هستند. با وارد کردن نور به دنیای‌تان وقتی که بیمار هستید، می‌توانید به درخشان‌تر و قابل تحمل‌تر به نظر رسیدن ساعات و زمان‌های تاریک روز کمک کنید.
درست مثل هر نوع درمانی، این روش درمانی نیز ممکن است در بعضی افراد موثرتر از سایرین باشد. با متخصص سلامت روان صحبت کنید تا پی ببرید آیا این مسیری هست که بتوانید آن را کشف کنید یا نه.
چه نور درمانی مناسب شما باشد چه نه، نکته‌ی مهم درک این است که آیا به کمک نیاز دارید یا نه و اگر دارید برای دریافت آن قدمی بر دارید. اگر از زمره‌ی افرادی هستید که بیرون رفتن برای‌تان سخت است، که در اکثر موارد افسردگی پیش می‌آید، امکان کمک گرفتن به صورت دیجیتالی از طریق اینترنت روشی عالی برای مبارزه با این مانع است.