بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) به دو بیماری درازمدت ریه بر می‌گردد – برونشیت مزمن و آمفیزم – که نفس کشیدن را برای‌تان دشوار می‌سازد. در انتهای لوله‌های هوا کیسه‌های هوای ریز بسیاری وجود دارد. آن‌ها مانند بالن‌های کوچکی هستند که موقع دم و بازدم پر و خالی می‌شوند. در بیماری مزمن نسدادی ریه این کیسه‌ها انعطاف‌پذیری‌شان کمتر می‌شود.این امر می‌تواند باعث افتادگی لوله‌های هوا شود. همچنین ممکن است نفس کشیدن را برای تان سخت‌تر کند.
چه چیزی باعث بیماری مزمن انسدادی ریه می‌شود؟
مصرف سیگار بزرگترین عامل است. اگر زیاد اطراف سیگاری‌ها بگردید نیز می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد. همچنین ممکن است در صورت قرار گرفتن در معرض گرد و خاک، آلودگی هوا، یا مواد شیمیایی بخصوص برای طولانی مدت به این ناراحتی دچار شوید.
در موارد نادر، ژن‌های‌تان ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به COPD قرار دهد. کسانی که کمبود پروتئینی به نام آلفا ۱ آنتیتریپسین را دارند ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار داشته باشند. اگر سیگار بکشند و COPD داشته باشند، بیماری‌شان با سرعت بیشتری رو به وخامت خواهد گذاشت.
علائم بیماری انسداد ریوی مزمن
این ها رایج‌ترین و شایع‌ترین علائم بیماری COPD هستند:
– سرفه‌ای که از بین نمی‌رود
– سرفه و بالا آوردن خلط فراوان
– تنگی نفس به ویژه وقتی فعالیت جسمی دارید
– خس خس سینه
– سفت شدگی قفسه‌ی سینه
از کجا بدانیم مبتلا شده‌ایم؟
پزشک از شما درباره‌ی علائم و سابقه‌ی پزشکی‌تان خواهد پرسید. او همچنین معاینه‌ی فیزیکی و تست تنفس انجام خواهد داد.
رایج‌ترین تست اسپیرومتری نام دارد. در این تست شما درون تیوب بزرگ و انعطاف پذیری که به یک ماشین به نام اسپرومتر وصل است فوت می‌کنید. این دستگاه میزان هوایی را که ریه‌های‌تان می‌تواند نگه دارد و سرعتی که می‌توانید هوا را از آن‌ها خارج کنید اندازه می‌گیرد.
ممکن است پزشک دستور به انجام تست‌های دیگری نیز بدهد تا سایر مشکلات ریوی را دریابد مانند آسم یا مشکل قلبی. این‌ها ممکن است شامل تست‌های عملکرد ریه، اشعه‌ی X از قفسه سینه، سی‌تی اسکن، یا تستی برای اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون بشوند.
سیگار کشیدن تا کنون رایج ترین علت ابتلای افراد به COPD اعلام شده است. ممکن است از طریق مصرف محصولات تنباکویی دیگر نیز به این بیماری مبتلا شوید به خصوص اگر دود را به داخل قفسه‌ی سینه‌تان انتقال دهید.
دود دست دوم نیز یکی از دلایل است. حتی اگر خودتان سیگاری نباشید، ممکن است به خاطر زندگی کردن با یک سیگاری به COPD مبتلا شوید.
بعضی دیگر از مواردی که می‌توانند باعث این بیماری شوند عبارتند از:
– آلودگی و دودها: ممکن است به خاطر آلودگی هوا دچار COPD شوید. استنشاق دودهای شیمیایی، گرد و خاک و مواد سمی در محل کار نیز می‌توانند عوامل به وجود آمدن این ناراحتی باشند.
– ژن‌ها: در موارد نادر، کسانی که مشکل نقص دی‌ان‌ای دارند، کدی که به بدن‌تان می‌گوید چگونه درست کار کند، به COPD مبتلا می‌شوند.
به این اختلال «نقص آلفا ض آنتیتریپسین» می‌گویند. وقتی به این ناراحتی دچار باشید، ریه‌های‌تان به اندازه‌ی کافی پروتئین مورد نیاز برای پیشگیری از آسیب را نخواهد داشت. این امر می‌تواند به COPD شدید منجر شود.
اگر یکی از اعضای خانواده‌تان مشکل جدی ریه دارد – به خصوص در سن جوانی – از پزشک‌تان دریاه‌ی تست نقص AAT نیز سوال و درخواست کنید.
– آسم: این مورد چندان رایج نیست، اما آسم نیز می‌تواند به COPD منجر شود. اگر آسم را درمان نکنید، در طول زمان ممکن است دچار آسیب مادام‌العمر شوید.
COPD چگونه بر ریه‌های تاثیر می‌گذارد؟
درون ریه‌ها کیسه‌های کوچکی وجود دارند که آلوئول (حبابچه) نامیده می‌شوند. آن‌ها هر بار که نفس می‌کشید مانند بالن باد می‌شوند. اکسیژن موجود در این کیسه‌ها به جریان خون و سپس ریه‌ها راه پیدا می‌کند و نهایتا هوای مانده و کهنه را با فشار خارج می‌کند.
وقتی به COPD مبتلا باشید، ریه‌های‌تان آنطور که باید کار نمی‌کنند. حساسیت و التهاب بلند مدت ناشی از سیگار یا سایر آلاینده‌ها می‌تواند به آن‌ها آسیب مادام‌العمر بزند.
وقتی این اتفاق می‌افتد، دیواره‌های بین آلوئول‌ها فرو می‌ریزد. مجاری تنفسی‌تان ورم می‌کند و از مخاط بسته می‌شود. بیرون راندن هوای مانده دشوارتر می‌شود. با هر نفس اکسیژن تازه‌ی کافی نصیب‌تان نخواهد شد.
در اکثر موارد، این امر به کندی اتفاق می‌افتد. علائم آن ممکن است در گذر زمان ظاهر شوند. ممکن است حتی سال‌ها طول بکشد تا متوجه آن بشوید.
چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
علائم زیر می‌توانند به معنی آن باشند که عفونت دارید با نوع شدیدتری از COPD در شما وجود دارد. اگر متوجه موارد زیر شدید ظرف ۲۴ ساعت به پزشک مراجعه کنید:
– بیش از حد معمول دچار نفس تنگی یا سرفه هستید
– تنگی نفس بر بنامه‌ی روزانه‌تان تاثیر گذاشته است
– بیش از حد معمول خلط سرفه می‌کنید
– تب‌تان بالای ۳۸.۳۳ درجه‌ی سانتیگراد است
– احساس گیجی یا سبکی سر می‌کنید
اگر همچنان بعد از مصرف دارویی که پزشک برای‌تان تجویز کرده است دچار تنگی نفس هستید با ۱۱۵ تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
تشخیص ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه
ابتدا پزشک می‌خواهد سابقه‌ی پزشکی، علائم‌تان و مدت زمان ابتلا به این علائم را از شما بپرسد و مطلع شود.
علائم COPD ممکن است شامل موارد زیر باشند:
– سرفه
– خس خس
– دشواری تنفس
– سفتی قفسه‌ی سینه
– مخاط و خلط فراوان
COPD درمان شدنی نیست، اما مهم است که به درمان علائم آن بپردازید و فرایند پیشرفت بیماری را کند کنید.
علائم این بیماری معمولا با گذر زمان بدتر می‌شوند. ممکن است متوجه شوید هنگام انجام فعالیتی که سابقا بدون مشکل انجام می‌داید تنگی نفس دارید، مثلا راه رفتن یا آشپزی.
این بیمار معمولا به تدریج پیشرفت می‌کند، پس ممکن است شاهد پیش رفتن آرام علائم آن باشید. COPD معمولا در افراد ۴۰ سال به بالا تشخیص داده می‌شود.
بعد از صحبت کردن با پزشک درباره‌ی علائم‌تان، او ممکن است از شما بپرسد سیگار می‌کشید یا نه. سیگار کشیدن یکی از علل اصلی COPD است. ممکن است از شما درباره‌ی تماس با دود، آلودگی، یا گرد و خاک نیز سوال کند چون آن‌ها ریه‌ها را حساس و ملتهب می‌کنند.
به پزشک‌تان بگویید که آیا سابقه‌ی خانوادگی COPD دارید یا نه.
مراحل COPD کدام هستند؟
نتایج اسپیرومتری بر مبنای دو مقیاس اندازه‌گیری هستند:
– ظرفیت حیاتی با فشار (FVC): این بزرگترین میزان هوایی است که می‌توانید بعد از عمیق‌ترین تنفس ممکن از ریه‌ی خود خارج کنید.
– حجم هوای بازدمی در ثانیه اول (FEV1): نشان می‌دهد چه مقدار هوا را می‌توانید ظرف یک ثانیه به درون ریه‌های‌تان بکشید.
مراحل طلایی اصلی فقط بر نتایج FEV تکیه دارند. اما پزشکان سایر مسائل را نیز در نظر می‌گیرند.
مراحل یا «درجات» طلایی
سیستم طلایی اصلی از اصطلاح «مراحل» برای اشاره به سطوح مختلف COPD استفاده می‌کند. اما امروزه به آن‌ها «درجات» می‌گویند. کارشناسان بر این باورند که این سیستم درجه‌بندی جدید به پزشکان اجازه می‌دهد بهتر با بیمارانی که درمان درست دریافت می‌کنند هماهنگ شوند.
پزشک‌تان به چهار اطلاعات جداگانه‌ی شما درجاتی را اختصاص خواهد داد:
– علائم‌تان چه اندازه شدید هستند
– نتایج اسپیرومتری‌تان
– احتمال آنکه COPD شما بدتر شود
– وجود سایر مشکلات تنفسی
مرحله ۱: (اولیه)
وقتی بیماری مزمن انسدادی ریه برای نخستین بار در وجود شما رخنه می‌کند، حتی متوجه آن نخواهید شد. این نوعی بیماری است که دزدکی وارد بدن شما می‌شود، و سال‌ها طول می‌کشد تا خودش را به شما نشان بدهد. اگر توجه زیادی نکنید، ممکن است به راحتی از مرحلهی اول غفلت کنید.
هیچ درمانی در هیچ مرحله‌ای از بیماری وجود ندارد، فقط اگر زودتر متوجه ابتلا به آن بشوید، زودتر می‌توانید درمان را آغاز کنید. این بهترین انتخاب را برای کاهش روند بیماری و داشتن کیفیت زندگی خوب تا حد ممکن به شما ارائه می‌دهد.
مرحلهی ۲: (متوسط)
هر چیزی که در مرحلهی اول با آن روبرو بودید اغلب در مرحله ی ۲ بدتر می‌شود. همه لزوما علائم یکسانی ندارند اما ممکن است موارد زیر در شما دیده شود:
-سرفه‌ی مداوم، همراه با خلط، که اغلب صبح‌ها بدتر می‌شود
– تنگی نفسی که انجام کارهای معمول خانه را نیز برای‌تان به یک چالش تبدیل می‌کند
– خستگی
– مشکلات خواب
– خس خس موقعی که ورزش می‌کنید
این بیماری ممکن است شروع به تاثیرگذاری بر سلامت روانی‌تان نیز بکند. ممکن است دچار فراموشی، گیجی یا مشکلات گفتاری شوید.
ممکن است گرگرفتگی‌هایی در شما شروع شود که به آن‌ها «فوران» نیز می‌گویند. این وقتی است که علائم به مدت چند روز به وخامت می‌گذارند. این مورد می‌تواند بسیار جدی و شدید باشد. مراقب موارد زیر باشید:
– احساس گیجی
– تنگی نفس بیش از حد معمول
– تغییر در رنگ مخاط، کمابیش
– سرفه‌ی بیشتر
– خستگی بیشتر
– مشکلات جدید خواب
اگر هر یک از این موارد در شما دیده شد به پزشک اطلاع دهید. اگر احساس گیجی یا مشکل تنفسی می‌کنید بلافاصله درخواست کمک پزشکی کنید.
مرحلهی ۳: (شدید)
اگر وارد مرحلهی سوم COPD شده باشید، عموما مشکلاتی مانند موارد زیر خواهید داشت:
– گرگرفتگی‌های بیشتر
– تنگی نفس بیشتر
– سرفه‌ی بدتر و خلط بیشتر
همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
– سرماخوردگی های زیاد
– ورم قوزک، پا، و ساق
– سفتی قفسه‌ی سینه
– سختی در نفس عمیق کشیدن
– خس خس، تنفس سریع، و سایر مشکلات تنفسی موقع انجام کارهای عادی
اگر متوجه هر یک از این علائم شدید بلافاصله درخواست کمک پزشکی کنید .
مرحلهی ۴: بسیار شدید
بسیاری از علائمی که در مراحل اولیه داشتید، مانند سرفه، خلط، تنگی نفس، و خستگی احتمالا بدتر خواهند شد.
خودِ نفس کشیدن تلاش زیادی از شما می‌طلبد. ممکن است احساس کنید بدون آنکه کار زیادی انجام دهید نفس کم می‌آورید. گرگرفتگی‌ها شایع‌تر می‌شوند و حتی شدیدتر بروز پیدا می‌کنند.
حتی ممکن است به مشکلی به نام اختلال مزمن تنفسی دچار شوید. این وقتی است که اکسیژن کافی به از ریه‌های‌تان به سمت خون حرکت نمی‌کند، یا وقتی ریه‌های‌تان دی‌اکسید کربن را به میزان کافی از خون خارج نمی‌کند. گاهی، هر دو اتفاق می‌افتند.
بعضی از مشکلات دیگری که ممکن است در این مرحله تجربه کنید عبارتند از:
– صدای ترق ترق موقعی که عمل دم انجام می‌دهید
– خس خس مداوم
– بازدمی که خیلی طول می‌کشد
مثل مرحلهی ۳، انجام روتین عمل خوردن و ورزش کردن سخت‌تر می‌شود. این باعث می‌شود بر قدرت عضلات و سطح انرژی‌تان تاثیر گذاشته شود. همچنین احتمال ابتلا به عفونت و تاثیر بر سلامتی کلی بدن‌تان را بیشتر می‌کند. بیشتر احتمال دارد دچار مشکلاتی مانند آرتروز، آسم، دیابت، و سکته بشوید.