در دنیایی زندگی می کنیم که بیشتر اشیایی که با آن سر و کار داریم از پلاستیک ساخته شده است. از پلاستیک به منظور کارهای مختلفی می توان استفاده کرد. حتی اگر اشیاء تماماً از پلاستیک ساخته نشده باشند، حتماً از پلاستیک در تهیه آن ها استفاده می شود. به همین دلیل است که بازیافت پلاستیک از اهمیت بالایی برخوردار است.
پلاستیک چیست؟
پلاستیک ماده ای است که ممکن سخت، نرم، مات و یا شفاف باشد. پلاستیک ها از جنس پلیمری هستند که با دیگر افزودنی ها پلاستیک را تشکیل می دهند. درصد پلیمر موجود در یک ماده می تواند نسبت به جنس ماده متغیر باشد. برای مثال این درصد می تواند بین 100 تا 20 درصد متغیر باشد. پلاستیک ها برای طبیعت مضر هستند و در صورتی که ضایعات پلاستیک در طبیعت رها شوند می توانند موجب نابودی زیست، حیوانات و آب های زیرزمینی شوند. این عوامل باعث شده اند تا بازیافت پلاستیک بیش از پیش اهمیت پیدا کند. در ادامه می خواهیم در این مورد بیشتر صحبت کنیم. اگر علاقه مند هستید درمورد اثر پلیمر بر محیط زیست از منظر استمرار عرضه پلیمرها بیشتر یاد بگیرید، می توانید به مجموعه آموزش محیط زیست فرادرس مراجعه کنید. برای دریافت روی لینک زیر کلیک کنید.
مواد تشکیل دهنده پلاستیک
در اولین مرحله پرسش این سوال، چیزی که از مواد اولیه تشکیل دهنده پلاستیک به ذهنمان می رسد، نفت خام است! این موضوع بارها در کتاب علوم مدارس ذکر شده است به طوری که بیشتر ما به اشتباه فکر می کنیم تنها منبع ساخت پلاستیک نفت خام است. پلاستیک ها معمولاً از مواد آلی و طبیعی به دست می آیند. این مواد می توانند شامل ذغال سنگ، گاز طبیعی و سلولز نیز شوند. در پالایشگاه های نفت ابتدا نفت خام را به قسمت های مختلف تقسیم می کنند که هرکدام کاربردهای خود را دارد. یکی از این بخش ها دارای ترکیباتی است که می تواند برای تهیه پلاستیک استفاده شود. مواد اولیه پلاستیک هیدروکربن ها هستند که به وفور در طبیعت یافت می شود.
انواع پلاستیک
پلاستیک هایی که ما در زندگی روزمره از آن ها استفاده می کنیم انواع مختلفی دارند. برخی از آن ها که کاربرد زیادی دارند عبارتند از:
- پلی اتیلن
- پلی استر
- پلی اورتان
- نایلون
- PVC
- و غیره
این مواد بیشترین استفاده را در ندگی روزمره دارند. البته هر کدام از این ها می توانند خود انواع مختلفی داشته باشند مانند پلی اتیلن که بیشترین کاربرد را در ایران دارند.
بازیافت پلاستیک چیست؟
به استفاده مجدد از پلاستیک دور ریخته شده بازیافت می گویند. این عملیات در ابتدا شامل جمع آوری پلاستیک، سپس تفکیک پلاستیک ها بر اساس جنس و درصد پلاستیک استفاده شده در آن، آماده سازی و ارسال به بازیافت و در نهایت تولید محصول جدید می شود. عمل بازیافت تنها شامل بازیافت پلاستیک نمی شود؛ موادی مانند فلزات و کاغذ نیز می توانند بازیافت شوند و در نتیجه آن می توان در اقتصاد صرفه جویی کرده و از آلوده شدن محیط زیست جلوگیری کرد. پلاستیک ها به دلیل مصرف روز افزون از آن ها مقدار قابل توجهی از ضایعات را تشکیل می دهند که نه می توان آن ها را دور ریخت و نه قابل استفاده مجدد هستند، از جمله مهم ترین دلایل بازیافت پلاستیک، جنس تشکیل دهنده آن و ماندگاری در طبیعت است. در صورتی که پلاستیک به طور صحیح بازیافت نشود، می تواند صدها سال در طبیعت باقی بماند و موجب ایجاد آلودگی ها در محیط زیست و طبیعت شود.
مشکلات احتمالی در صورت عدم بازیافت پلاستیک
مصرف پلاستیک در شهرها از ظروف پلاستیکی گرفته تا ساک دستی و بطری آب معدنی بسیار زیاد است. اگر بخواهیم همه این وسیله ها را یک بار مصرف در نظر بگیریم و مجدداً برای تولید این مواد از منابع زمین استفاده کنیم، به زودی تمامی منابع طبیعی زمین تمام خواهند شد و از طرفی با زمین آلوده از پلاستیک مواجه خواهیم شد. پیش از آن که مسئله بازیافت در دنیا مطرح شود، مردم برای زدودن زباله های پلاستیکی یا مجبور به دفن پلاستیک در قبرستان های زباله و یا سوزاندن آن ها بودند، که موجب آلودگی آب های زیرزمینی و طبیعت و یا آلودگی هوا ناشی از سوزاندن پلاستیک میشدند. بدین ترتیب لازمه بازیافت پلاستیک مطرح شد تا بتوان از پلاستیک ها استفاده مجدد شود.
انواع پلاستیک در زمینه بازیافت
به طور کلی پلاستیک ها در دو دسته قرار می گیرند:
- ترموپلاستیک
- ترموست
پلاستیک ها به دلیل داشتن درصد متغیری از مواد به این دو دسته تقسیم شده اند. دسته اول پلاستیک هایی هستند که معمولاً از پلی اتیلن تشکیل یافته اند، چنانچه آن ها را ذوب کنیم نرم شده و در صورت سرد شدن نیز دوباره سخت می شوند. برای مثال بطری های نوشابه یکی از این نوع پلاستیک ها هستند.
دسته دوم پلاستیک هایی هستند که اگر به درستی ذوب و بازیافت نشوند کیفیت خود را از دست می دهند و دیگر نمی توان مجدداً از آن ها استفاده کرد. این مواد در صورت بازیافت اشتباه به جای ذوب شدن تجزیه می شوند و عملاً از بین می روند. مثال بارز برای این نوع پلاستیک دسته پلاستیکی نسوز ماهیتابه است. ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که دسته تابه را در معرض مستقیم شعله گاز قرار داده باشید و پلاستیک آن از بین رفته باشد.
استفاده مجدد از ترموست نسبت به ترموپلاستیک سخت است، بنابراین این مواد ترجیحاً مجدد بازیافت نمی شوند زیرا با اولین حرارتی که ببینند از بین می روند. و اما مراحل بازیافت پلاستیک را در ادامه خواهیم داشت که توضیح می دهد یک پلاستیک چگونه بازیافت می شود و برای استفاده مجدد و تبدیل به محصول پلاستیکی دیگر می توان از آن استفاده کرد.
مراحل بازیافت پلاستیک
همانطور که در بالا اشاره کردیم، همه پلاستیک ها از یک جنس نیستند و می توانند در صورت بازیافت اشتباه خراب شده و دیگر قابل استفاده نباشند. برخی از پلاستیک ها نیز غیر قابل بازیافت هستند، به همین دلیل نیاز داریم تا با پلاستیک های قابل بازیافت آشنا شویم. پلاستیک هایی که قابل بازیافت هستند یک نشان قابل بازیافت بر روی بسته بندی دارند، مانند بطری آب معدنی یا نوشابه، ظروف و لیوان یک بار مصرف و موارد مشابه آن.
به طور کلی همه ما می توانیم حدس بزنیم کدام مواد قابل بازیافت هستند. پس از جمع آوری پلاستیک ها مراحل بازیافت به صورت زیر خواهد بود.
- جداسازی وسایل پلاستیکی از یکدیگر بر اساس برخی فیلترها مانند جنس و رنگ
- خورد و آسیاب کردن
- شستشو با آب
- آب گیری
- خشک کردن
- تولید گرانول
هر چه مراحل جداسازی با دقت بالاتری انجام شود بهتر است، زیرا در صورت بازیافت شدن پلاستیک با مواد تشکیل دهنده مشابه هم، جنس پلاستیک تازه به وجود آمده بهتر از جنس پلاستیکی است که از ترکیب چندین نوع پلاستیک تشکیل شده باشد.
گرانول چیست؟
پس از آن که عملیات جداسازی پلاستیک انجام شده و وارد مراحل بازیافت پلاستیک می شویم، می بایست این ضایعات تبدیل به ماده اولیه شوند تا بتوان مجدد از آن ها استفاده کرد و وسایل پلاستیکی جدیدی ساخت. اما این مواد اولیه می توانند در شکل های گوناگونی ظاهر شوند. دلیل اینکه مواد پس از بازیافت در شکل های مختلف تهیه شده اند، کارخانه بازیافت پلاستیک و تولید محصولات جدید در یک بخش نبوده و هر پلاستیکی که بازیافت شود مجدداً باید حمل شود و به کارخانه دیگری جهت تهیه لوازم پلاستیکی جدید ارسال شود.
گرانول یکی از این مواد اولیه پلیمری است که معمولاً با شکل ظاهری که دارد شناخته می شود. این مواد به صورت دانه دانه بوده و در نهایت زمانی که به مراحل تولید می رسد ذوب می شود، سپس مواد مذاب با روش هایی که معمولاً در هنگام قالب گیری از آن ها استفاده می شود به یک محصول جدید تبدیل می شود.
گرانول از محبوبیت بالایی در صنعت بازیافت پلاستیک دارد. همه ما فکر می کنیم که پلاستیک پس از بازیافت به صورت پودری درآمده و سپس با روش های مخصوص تبدیل به مایع خمیری شده و قالب گیری می شوند؛ اما واقعیت این است که حمل و نقل مواد پودری سخت است و می تواند با پخش شدن در هوا موجب به وجود آمدن مشکلات تنفسی گردد، به همین دلیل گرانول پیشنهاد می شود زیرا هم حمل و نقل آن آسان است و هم مشکلات پخش شدن ذرات در محیط کار و آلودگی یا موارد مشابه را ندارد.
انواع پلاستیک قابل بازیافت
همانطور که در بالا گفتیم، پلاستیک هایی که قابل بازیافت باشند معمولاً با نشان قابل بازیافت مشخص می شوند، اما با توجه به مسئله جداسازی پلاستیک ها برای بازیافت نمی توانیم تمامی این پلاستیک ها را در یک جا جمع آوری کنیم. پس باید با توجه به یک معیار خاص آن ها را از هم تفکیک کنیم.
پلاستیک هایی که قابل بازیافت هستند علاوه بر نشان بازیافتی که دارند، شماره ای از 1 تا 7 نیز بر روی آن ها درج شده است که این شماره ها نوع پلاستیک به کار رفته در محصول را به ما نشان می دهند. به کمک این کدها می توانیم انواع و اقسام پلاستیک ها را شناسایی کنیم. در ادامه با هر کدام از این کدها آشنا خواهیم شد.
پلی اتیلن ترفتلات
این پلاستیک که با نام pet نیز شناخته می شود در تهیه و ساخت انواع بطری های آب معدنی و نوشابه استفاده می شود. علاوه بر آن از این ماده در ساخت ظروف یک بار مصرف استفاده می شود. هنگام تفکیک زباله های پلاستیکی می توانید این دو محصول را در یک گروه قرار دهید. همچنین از این ماده الیاف پلی استر نیز تهیه می شود که این الیاف نیز در ساخت پتو، فرش و انواع پوشاک به کار گرفته می شود. پلاستیک هایی دارای این نشان پس از بازیافت به پوشاک تهیه شده از پلاستیک مانند کوله پشتی و لباس های مخصوص نواحی سرد تبدیل می شوند.
پلی اتیلن با چگالی بالا
این پلاستیک که با نام HDPE نیز شناخته می شود، از لحاظ امنیتی دارای درصد بالایی بوده و محصولاتی که از بازیافت مجدد این ماده تهیه می شوند مقرون به صرفه هستند. این پلاستیک در محصولاتی مانند کیسه زباله ها، بطری مواد شوینده و اسباب بازی ها استفاده می شود. این نوع پلاستیک در زمینه های مختلف کاربرد دارد و احتمال خراب شدن آن تقریباً صفر است. در تهیه بطری ها احتمال نشتی مایعات داخل باطری بسیار کم است و همیشه می تواند مجدداً بازیافت شود.
پلی وینیل کلراید یا PVC
حتماً نام پی وی سی را شنیده اید. همان PVC که در و پنجره هایمان از آن تشکیل شده است! این ماده نیز یکی از پرکاربردترین مواد در تهیه انواع محصولات پلاستیکی می باشد که در برابر نفوذ آب و رطوبت نیز بسیار مقاوم بوده و همین دلیل باعث شده در تهیه در و پنجره ها از این ماده استفاده کنند. علاوه بر آن از PVC در تهیه لوله های آب و روکش سیم ها نیز استفاده می شود.
پلی اتیلن با چگالی پایین
نام دیگر آن LDPE می باشد که از جمله ماده های پرکاربرد در حوزه ساخت محصولات پلاستیکی مقاوم مانند سطل زباله، ریسمان و کاشی های پلاستیکی می باشد، اما تا به حال این ماده قابل بازیافت نبوده است.
پلی پروپیلن
این ماده با بازیافت پلاستیک آسان و نقطه ذوب بالایی که دارد از جمله پلاستیک هایی است که به وفور از آن در ساخت محصولات مختلف استفاده می شود. لیوان کافی و لیوان یک بارمصرف که معمولاً نوشیدنی داغ در آن ها ریخته می شوند از این ماده تشکیل می یابند. پلاستیک pp بسیار سبک و در عین حال مقاوم است و از آن در صنعت های مختلف از جمله تهیه ظروف پلاستیکی، پوشک بچه و باطری ها استفاده می شود.
پلی استایرن یا PS
این ماده نیز یکی دیگر از انواع پلاستیک هااست که قابل بازیافت بوده اما حساس و سبک و درنهایت ارزان است. این پلاستیک خیلی ساده شکل می پذیرد و به همین دلیل در تهیه ظروف پلاستیکی بسیار استفاده می شود. این پلاستیک برخلاف کاربردهای زیادی که دارد، مهم ترین عیب ظروف تشکیل شده از این ماده در آن است که این ماده می تواند از طریق غذا و نوشیدنی داغ به بدن ما منتقل شود. پس بهتر است هنگام استفاده از محصولات با این پلاستیک مواظب باشیم و برای ذخیره موادغذایی از آن استفاده نکنیم.
دیگر پلاستیک ها
درصد بسیار کمی از مواد تشکیل شده از این پلاستیک قابل بازیافت است، و به همین دلیل سعی کنید استفاده کردن از این محصولات را متوقف کنید.
آشنایی با بازیافت مواد فلزی
در این مطلب درمورد بازیافت پلاستیک و نحوه تفکیک پلاستیک ها از یکدیگر را به شما عزیزا آموزش دادیم. اگر علاقه مند به آشنایی با بازیافت مواد فلزی هم هستید می توانید آموزش مربوطه را از فرادرس دریافت نمایید. برای مشاهده و دریافت بر روی لینک زیر کلیک کنید.
کلام آخر درمورد بازیافت پلاستیک
در این مطلب ما درمورد پلاستیک و انواع آن و پروسیه بازیافت آن صحبت کردیم. می دانیم که خیلی از پلاستیک ها به راحتی می توانند بازیافت شوند، پس بیایید به جای اینکه پلاستیک ها را به همراه دیگر زباله ها دور بریزیم و موجب نابودی طبیعت شویم، آن ها را بهمراه دیگر مواد بازیافتی تفکیک کنیم تا از دورریخته شدن آن ها در طبیعت جلوگیری کنیم.