شاید تا به حال با این موضوع برخورد کرده باشید که یک فالگیر یا طالع بین به سراغتان بیاید و کف دست تان را نگاه کند و چند جمله پشت سر هم ردیف کند و بعد شما با خودتان تطبیق دهید و در دلتان بگویید: واو ! چقدر همه چیز را درباره من درست گفت! و احتمالا بعدش تصمیم بگیرید برای پیشگویی آینده که معلوم نیست رخ بدهد یا نه! یک پول حسابی به فالگیر بدهید. اگر با این وضعیت تا به حال روبرو شده اید باید به شما بگوییم که آن فالگیر زیرک بعد از شما سراغ نفر بعدی رفته و همان عبارات را درباره فرد بعدی گفته و اتفاقا درست هم از آب درآمده راست. همینطور نفرات بعدی و نفرات بعدی… . تعجب نکنید این وضعیت هیچ ربطی به طالع و فال شما ندارد و همه در مفهومی به نام اثر بارنوم یا اثر فورر قبلا مشخص شده است. درواقع اثر بارنوم یک سوگیری شناختی است که زمانی رخ می‌دهد که افراد بر این باورند که توصیفات و عبارات شخصیتی عمومی به طور خاص برای خودشان اعمال می‌شود، در حالی که در واقعیت، تقریباً برای همه قابل اعمال است. مثلا این عبارت (( رسیدن به امنیت یکی از مهمترین اهداف‌تان در زندگی است.)) نه تنها در مورد شما بلکه در مورد ۷ میلیارد انسان دیگر کره زمین هم صادق است! در ادامه با ما همراه باشید تا دربارهاثر بارنوم یا اثر فورر نکات جالبی بخوانید.
اثر بارنوم یا اثر فورر
در ۱۹۴۸ روانشناسی به نام برترام فورِر به گروهی از دانشجویان روان‌شناسی‌اش یک طرحِ شخصیتیِ قراردادی ارائه کرد. پس از مصاحبه با هریک از آن دانشجویانِ کارشناسی، وی فهرستی را نیز به آنها تحویل داد. سپس از هر یک خواست تا به میزان دقت این توضیحات و نزدیک بودن‌شان به واقعیت به وی نمره دهند. نمره صفر یعنی توضیحات هیچ ربطی به آنها ندارد و نمره ۵ یعنی توضیحات کاملاً منطبق بر شخصیت آنها است. در مجموع، دانشجویان به این ارزیابی نمره‌ی ۳/۴ دادند – یعنی نزدیک به عالی. این آزمون که اثر بارنوم یا اثر فورر نام گرفت، به سوگیریِ شناختیِ انسان اشاره دارد که پیش‌گویان، ستاره‌شناسان و آزمون‌های شخصیتی از آن استفاده می‌کنند.
ما تعریف و تمجیدهایی نظیر اعتماد به نفسِ بالا، منحصر به فرد بودن و صداقت را علی‌رغم مبهم و کلی بودن‌شان به عنوان توصیف‌ّهای شخصیتی یا موقعیت‌های شخصیِ خودمان می‌پذیریم. چنین اظهارات غیردقیقی، آن‌قدر کلی و عمومی هستند که به صورت بالقوه می‌توانند برای هزاران و حتی میلیون‌ها نفر قابل استفاده باشند.
اگر در مورد نوبنیادتان از دیگران مشاوره و توصیه می‌گیرید، حتما اثر فورر را به خاطر بیاورید. با بیشتر شدن اهمیت بازاریابی محتوا، ساختار مشاوره نیز به گونه‌ای درآمده است که برای به حداکثر رساندنِ این گستره – چه به صورت عمدی و چه غیرعمدی – باید از اثر فورر بهره ببریم. موضوعات و عناوینی که دارای مخاطبان گسترده‌ای هستند، حجم بازدیدکننده‌ی بیش‌تری ایجاد می‌کنند و الگوهای نوشتاری ویژه‌ای را تقویت می‌کنند. این الگوها برای مکالمات هم صدق می‌کنند.
در این میان حقیقتا هیچ بدجنسی و بداندیشی وجود ندارد. در عوض، نیتِ اغلبِ این مشاوره‌ها خیرخواهانه و با تمایل واقعی به کمک کردن هستند که به صورت همکاری دوطرفه به اشتراک گذاشته می‌شوند و مورد کاوش قرار می‌گیرند. ولی بر اساس دانش و آگاهی که هنگام نوشتن این مقاله در ذهن دارم، آزمایش و تجزیه و تحلیل اطلاعات باعث می‌شود مولفان بینش‌های‌شان را به عمومی‌ترین شکلِ ممکن با دیگران در میان بگذراند.
بُرَنده‌ترین، قابل اجرا و منحصربه‌فردترین قسمت‌های یک مشاوره را در دستور کارتان قرار دهید و اظهار نظرهای پیش‌گویانه را نادیده بگیرید. در عوض، به دنبال پاسخ برای پرسش‌های کلیدی باشد. ممکن است کسب‌وکارتان از برخی جهات شبیه کسب‌وکار دیگران باشد، ولی در نوعِ خود منحصربه‌فرد است. شرکت‌تان در مسیر رسیدن به پیشرفت، شایسته‌ی تفکر و برنامه‌ریزی‌هایی مبتنی بر اصول اولیه و بنیادین است.
ویژگی های روانشناختی مشترک انسان ها
۱. به شدت نیاز دارید دیگران دوست‌‌تان داشته باشند و تحسین‌تان کنند.
۲. تمایل دارید همواره از خودتان انتقاد کنید.
۳. ظرفیت بالایی درون‌تان وجود دارد که تاکنون بِلا استفاده مانده است و از آن نفعی نبرده‌اید.
۴. در شخصیتی‌تان نقاطِ ضعف‌هایی وجود دارد، ولی معمولا قادر هستید آنها از طرق دیگر جبران کنید.
۵. خارج از خودتان منظم و خوددار هستید، ولی از درون نگران و نامطمئن.
۶. گاهی اوقات به شدت در مورد تصمیم‌ها و رفتارهای‌تان دچار شک و تردید می‌شوید.
۷. ترجیح می‌دهید تا حدودی در زندگی‌تان تغییر و تنوع وجود داشته باشد و از احاطه شدن در محدودیت‌ها و قیدوبندها ناخشنود می‌شوید.
۸. به عنوان یک متفکرِ مستقل، به خودتان افتخار می‌کنید و بدون شواهد و مدارکِ کافی، حرف‌های دیگران را قبول نمی‌کنید.
۹. متوجه شده‌اید نباید با صداقت و صراحتِ بیش از حد، تمام جنبه‌های درونی‌تان را برای دیگران فاش کنید.
۱۰. در اوقاتِ برون‌گرایی‌تان، فرد خوش‌برخورد و اجتماعی هستید ولی هنگام درون‌گرایی، با احتیاط و کم‌حرف.
۱۱. برخی از آرمان‌ها و آرزو‌های‌تان کاملا غیرمعقول و غیرواقعی هستند.
۱۲. رسیدن به امنیت یکی از مهمترین اهداف‌تان در زندگی است.
آیا حرف‌های‌ام درست بودند؟