کمبود آهن زمانی رخ می‌دهد که بدن این ماده‌ی معدنی را به میزان کافی ندارد. و این کمبود به سطوح به شدت پایین گلبول قرمز منجر می‌شود. به این دلیل که آهن برای تولید هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز که آن‌ها را قادر به حمل اکسیژن در تمام قسمت‌های بدن می‌کند، ضروری است. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا با مهمترین علائم کمبود آهن آشنا شوید.

اگر بدن شما به میزان کافی هموگلوبین نداشته باشد، بافت‌ها و عضلات اکسیژن کافی به دست نمی‌آورند و قادر  نخواهند بود که به طور موثر عملکرد خود را انجام دهند. این مشکل منجر به بروز اختلالی به نام کم‌خونی می‌شود.

اگرچه انواع مختلفی از کم‌خونی وجود دارد، اما کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع آن در سراسر جهان است. علل شایع کمبود آهن عبارتند از دریافت ناکافی آهن به علت رژیم غذایی ضعیف یا رژیم‌های محدودکننده، بیماری‌های التهابی روده، افزایش نیاز به این ماده‌ی معدنی در دوران بارداری و از دست دادن خون در دوره‌های سنگین قاعدگی یا خونریزی داخلی.

کمبود آهن به هر علتی که رخ بدهد، می‌تواند علایم ناخوشایندی را ایجاد کند و این علائم می‌توانند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارند. اوضاع نامناسب سلامتی، عدم تمرکز و بهره‌وری در کار از جمله‌ علائم کمبود آهن هستند.

علائم کمبود آهن

علائم کمبود آهن بسته به شدت کم خونی، سرعت توسعه‌ی آن، سن و وضعیت فعلی بدن متغیر است. در برخی موارد، بعضی از آدم‌ها اصلا هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند. در این نوشتار ۱۰ نشانه و علائم کمبود آهن وجود دارد که ترتیب نام بردن آن‌‌ها از شایع‌ترین شروع می‌شود.

۱. خستگی غیر معمول

احساس خستگی یکی از شایع‌ترین علائم کمبود آهن است که بیش از نیمی از افراد دچار این کمبود را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این اتفاق رخ می‌دهد چرا که بدن شما نیاز به آهن دارد تا یک پروتئین به نام هموگلوبین را که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود، تولید کند. هموگلوبین باعث انتقال اکسیژن به تمام قسمت‌های بدن می‌شود.

هنگامی که بدن شما هموگلوبین کافی نداشته باشد، اکسیژن کم‌تری به بافت‌ها و عضلات شما می‌رسد و آن‌ها را از انرژی لازم محروم می‌کند. علاوه بر این، قلب شما باید بیش‌تر کار کند تا اکسیژن به تمام قسمت‌های بدن شما حرکت کند، و همین هم به نوبه‌ی خود می‌تواند باعث بروز خستگی در شما شود.

از آن‌جایی که خستگی اغلب به عنوان یک بخش نرمال از زندگی شلوغ و مدرن امروز در نظر گرفته می‌شود، تشخیص کمبود آهن تنها با این علامت کار مشکل است. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به کمبود آهن، کمبود انرژی را در کنار ضعف، احساس کج‌خلقی، دشواری در تمرکز یا بهره‌وری ضعیف را در کار تجربه می‌کنند.

خلاصه

خستگی یکی از شایع‌ترین علائم کمبود آهن است. این پیامد به دلیل کم شدن اکسیژن در بافت‌های بدن است که سبب می‌شود آن‌ها بدون انرژی باشند.

۲. رنگ‌پریدگی

یکی دیگر از علائم شایع کمبود آهن، رنگ‌پریدگی در داخل پلک‌های پایینی است.

هموگلوبین در گلبول قرمز خون، رنگ قرمز را به خون می‌دهد، بنابراین سطح پایین آن در هنگام ابتلا به کمبود آهن سبب کاهش قرمزی خون می‌شود. به همین دلیل پوست ممکن است رنگ سالم و درخشان خود را در افرادی که دارای کمبود آهن هستند از دست بدهد.

این رنگ‌پریدگی در افرادی که دارای کمبود آهن هستند، می‌تواند در سراسر بدن ظاهر شود یا می‌تواند به یک ناحیه مانند صورت، لثه‌ها، داخل لب‌ها یا پلک‌های پایینی و حتی ناخن‌ها محدود شود.

این پیامد اغلب یکی از اولین چیزهایی است که پزشکان به عنوان نشانه‌ای از کمبود آهن بررسی می‌کنند. با این حال، وجود این کمبود باید با آزمایش خون تایید شود. رنگ پریدگی بیش‌تر در موارد متوسط ​​یا شدید کم‌خونی دیده می‌شود.

اگر پلک پایین خود را پایین بکشید، لایه‌ی داخلی باید به رنگ قرمز زنده باشد. اگر رنگ این ناحیه خیلی صورتی یا زرد رنگ باشد، ممکن به کمبود آهن مبتلا باشید.

خلاصه

رنگ‌پریدگی به طور کلی یا در مناطق خاص مانند صورت، قسمت داخلی پلک یا ناخن ممکن است نشانه‌ای از کمبود آهن متوسط ​​تا شدید باشد. این پیامد ناشی از سطوح پایین هموگلوبین است که به خون رنگ قرمز آن را می‌دهد.

۳. ضعف در فرایند تنفس

هموگلوبین گلبول‌های قرمز شما را قادر می‌سازد تا اکسیژن را در اطراف بدن حمل کنند. هنگامی که هموگلوبین بدن‌تان در زمان ابتلا به کمبود آهن کم است، سطح اکسیژن نیز کم خواهد بود. این بدان معنا است که عضلات شما اکسیژن کافی برای انجام فعالیت‌های عادی مانند راه رفتن را دریافت نخواهند کرد.

در نتیجه، تعداد تنفس‌تان افزایش می‌یابد، زیرا بدن شما تلاش می‌کند اکسیژن بیش‌تری دریافت کند. به همین دلیل است که تنگی نفس یکی از علائم شایع کم‌خونی محسوب می‌شود. اگر متوجه شدید که در هنگام انجام کارهای روزمره که برای‌تان همیشه آسان بوده مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش کردن، نفس کم می‌آورید کمبود آهن می‌تواند مقصر اصلی باشد.

خلاصه

ضعف در تنفس یک علامت شایع کمبود آهن است، زیرا سطح پایین هموگلوبین، سبب می‌شود که بدن قادر به حمل اکسیژن به عضلات و بافت‌ها نباشد.

۴. سردرد و سرگیجه

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود. به نظر می‌رسد که این علامت نسبت به سایر علائم کمبود آهن شیوع کم‌تری دارد و اغلب همراه با سرگیجه یا سبک‌سری همراه است.

در زمان کمبود آهن، سطح پایین هموگلوبین در گلبول‌های قرمز به این معنی است که اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد. در نتیجه، رگ‌های خونی مغز ممکن است دچار فشار شوند و شما سردرد را تجربه می‌کنید.

اگر چه علل زیادی برای بروز سردرد وجود دارد، اما سردردهای مکرر، عود کننده و سرگیجه می‌توانند از علائم کمبود آهن باشند.

خلاصه

سردرد و سرگیجه می‌تواند نشانه‌ی کمبود آهن باشد. کمبود هموگلوبین به این معنی است که اکسیژن به اندازه‌ی کافی به مغز وارد نمی‌شود، در نتیجه عروق خونی متورم می‌شوند و فشار زیادی ایجاد می‌کنند.

۵. تپش قلب

ضربان قلب محسوس، که به عنوان تپش قلب نیز شناخته می‌شود، می‌تواند یکی دیگر از علائم کم‌خونی فقر آهن باشد. هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون است که به انتقال اکسیژن به تمام قسمت‌های بدن کمک می‌کند. در کمبود آهن، سطح پایین هموگلوبین به این معنی است که ضربان قلب برای حمل اکسیژن بسیار شدیدتر خواهد بود.

این روند می‌تواند منجر به تپش قلب نامنظم شود یا احساس این‌که قلب‌تان به طور غیرطبیعی تند می‌زند. این مشکل در موارد شدید، می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب، سوفل قلب یا نارسایی قلبی شود. با این حال، این علائم معمولا شیوع بسیار کم‌تری دارند. برای تجربه کردن این مشکلات باید به مدت طولانی باید از کمبود آهن رنج ببرید.

خلاصه

در موارد بروز کمبود آهن، ضربان قلب برای حمل اکسیژن در اطراف بدن بسیار شدید خواهد شد. این مشکل می‌تواند منجر به بی‌نظم شدن و یا سریع شدن ضربان قلب و حتی بروز سوفل قلب، بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود.

۶. مو و پوست خشک و آسیب‌دیده

خشکی و آسیب‌دیده شدن پوست و مو می‌تواند یکی دیگر از علائم کمبود آهن باشد. چنین پیامدی به این دلیل است که وقتی بدن شما دچار کمبود آهن است، اکسیژن محدود خود را به فعالیت‌های مهم‌تر مانند عملکرد ارگان‌های بدن و دیگر بافت‌های بدن هدایت می‌کند. وقتی پوست و مو از اکسیژن محروم می‌شوند، می‌توانند خشک و ضعیف شوند. موارد شدید کمبود آهن با ریزش مو هم مرتبط هستند.

این کاملا طبیعی است که تعدادی از موها در طول شستشوی روزانه و شانه کردن بریزند، اما اگر موهای‌تان بیش از حد نرمال بریزد، ممکن است کمبود آهن شما را دچار این مشکل کرده باشد.

خلاصه

از آن‌جایی که پوست و مو در هنگام کمبود آهن اکسیژن کمی از خون دریافت می‌کنند، می‌توانند خشک شوند و آسیب ببینند. در موارد شدیدتر، این کمبود می‌تواند باعث ریزش مو شود.

۷. تورم و درد زبان و دهان

گاهی اوقات فقط نگاه کردن به داخل یا اطراف دهان می‌تواند به شما نشان دهد که آیا از کم‌خونی کمبود آهن رنج می‌برید یا خیر.

مثلا زمانی که زبان شما متورم، ملتهب، رنگ پریده یا به طرز عجیبی صاف باشد. کمبود هموگلوبین در زمان بروز کمبود آهن می‌تواند سبب بی‌رنگ شدن زبان شود، در حالی که سطح پایین میوگلوبین می‌تواند باعث بروز درد، صافی زیاد و تورم در این ناحیه شود. میوگلبین یک پروتئین در گلبول‌های قرمز است که از عضلات شما پشتیبانی می‌کند، مانند ماهیچه‌ای که زبان را تشکیل می‌دهد.

کمبود آهن همچنین می‌تواند موجب بروز خشکی دهان و ترک‌های قرمز و دردناک در دهان و زخم شدن گوشه‌های دهان شود.

خلاصه

زبان دردناک، متورم یا به طرز عجیبی صاف می‌تواند نشانه‌ای از کم‌خونی فقر آهن باشد. وجود ترک در گوشه‌های دهان نیز می‌تواند نشانه‌ای دیگر از این مشکل باشد.

۸. سندروم پای بی‌قرار

کمبود آهن با سندرم پای بیقرار ارتباط دارد.

سندرم پای بی‌قرار میل شدید به حرکت دادن پاها در حالت استراحت است. این سندروم همچنین می‌تواند احساس ناخوشایند و عجیب و غریب خزیدن چیزی روی پاهای‌تان یا خارش در این ناحیه ایجاد کند.

این مشکل معمولا هنگام شب بدتر است، به این معنی که افراد مبتلا به این بیماری ممکن است مشکل زیادی در روند به خواب رفتن داشته باشند. علل سندرم پای بی قرار به طور کامل درک نشده‌است. با این حال، تا ۲۵٪ افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار کم‌خونی فقر آهن دارند و سطح آهن در بدن‌شان پایین است.

خلاصه

احتمال بروز سندروم پای بی‌قرار در افراد مبتلا به کم‌خونی بیش‌تر است. این سندروم در واقع میل شدید برای حرکت دادن پاها هنگام استراحت است.

۹. شکننده بودن یا قاشقی شکل بودن ناخن‌ها

یکی از علائم کمبود آهن که شیوع بسیار کمی دارد، ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل است، اختلالی که کوییلونیچیا نامیده می‌شود. این مشکل اغلب با ناخن‌های شکننده شروع می‌شود که به راحتی ترک می‌خورند یا روی آن‌ها تراشیده می‌شود. در مراحل بعدی کمبود آهن، ناخن‌های قاشقی شکل می‌تواند رخ بدهد که در آن وسط ناخن‌ها و لبه‌ها حالت برجستگی پیدا می‌کنند و به این ترتیب شکل منحنی و گردی مانند قاشق ایجاد می‌شود.

با این حال، این عارضه‌ی جانبی نادر است و معمولا در موارد شدید کم‌خونی فقر آهن دیده می‌شود.

خلاصه

ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل می‌توانند نشان‌دهنده‌ی کم‌خونی فقر آهن باشند.

۱۰. سایر علائم بالقوه

علائم دیگری هم وجود دارند که نشان می‌دهند سطح آهن شما ممکن است پایین باشد. این علاسم شیوع کم‌تری دارند و می‌توانند در اثر بسیاری از اختلالات دیگر به غیر از کمبود آهن نیز رخ بدهند.

سایر علائم کم‌خونی فقر آهن عبارتند از:

* میل به خوردن چیزهای عجیب و غریب: میل به خوردن غذاهای عجیب و غریب یا حتی مواد غیر خوراکی “پیکا” یا هرزه‌خواری نامیده می‌شود. میل به خوردن یخ، خاک رس، خاک، گچ یا کاغذ از جمله مواردی است که افراد مبتلا ممکن است تجربه کنند و می‌تواند نشانه‌ای از کمبود آهن باشند. این مشکل می‌تواند در دوران بارداری نیز رخ بدهد.

* احساس اضطراب: کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن ناشی از کمبود آهن ممکن است موجب اضطراب شود. با این حال، این مشکل پس از بهبود یا درمان سطح آهن اصلاح خوهد شد.

* سرد بودن دست‌ها و پاها: کمبود آهن به معنی کاهش اکسیژن در ناحیه‌ی دست و پا است. بعضی افراد ممکن است به طور کلی احساس سرما کنند یا فقط دست‌ها و پاهای سرد داشته باشند.

* بروز مکرر عفونت: از آن‌جایی که آهن برای یک سیستم ایمنی سالم مورد نیاز است، کمبود آن ممکن است سبب شود که بیش از حد نرمال دچار بیماری‌ها شوید.

خلاصه

سایر علائم کلی کمبود آهن ممکن است شامل تمایلات غذایی عجیب و غریب، احساس اضطراب، سرد بودن دست و پا و افزایش خطر ابتلا به عفونت باشد.

توصیه ها و روش های درمان کمبود آهن

اگر فکر می‌کنید کم‌خونی فقر آهن دارید، توصیه‌های زیر را مد نظر داشته باشید.

۱. با پزشک‌تان صحبت کنید

اگر فکر می‌کنید در حال تجربه کردن علائم کمبود آهن هستید، باید وقت بگیرید و به پزشک‌تان مراجعه کنید. یک آزمایش خون ساده، معلوم خواهد کرد که آیا کم‌خونی فقر آهن دارید یا خیر.

اگر پزشک شما تأیید کند که کمبود آهن دارید، احتمالا می‌توانید با افزایش میزان دریافت آهن در رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌های آهن به راحتی مشکل را درمان کنید.

هدف اصلی درمان این است که سطح هموگلوبین به حالت طبیعی بازگردد و ذخایر آهن بدن‌تان بازیابی شود.

دقت کنید که آهن را به اندازه کافی از طریق مواد غذایی موجود در رژیم غذایی‌تان دریافت می‌کنید. فقط در صورتی که پزشک‌تان توصیه کرد، مکمل مصرف کنید.

۲. مصرف غذاهای غنی از آهن

اگر پزشک‌تان فکر می‌کند کمبود آهن شما ممکن است ناشی از ناکافی بودن آهن در رژیم غذایی‌تان باشد، مصرف بیش‌تر غذاهای غنی از آهن را در نظر داشته باشید، خوراکی‌هایی مانند:

* گوشت قرمز و مرغ

* سبزیجات سبز تیره، سبزیجات برگدار، مانند اسفناج و کلم بروکلی

* میوه‌ی خشک، مانند کشمش و زردآلو

* نخود، لوبیا و سایر حبوبات

* غذاهای دریایی

* غذاهای غنی شده با آهن

*دانه‌ها و آجیل

۳. جذب آهن را توسط بدن‌تان تقویت کنید

خوردن ویتامین C سبب می‌شود که بدن‌تان آهن را بهتر جذب کند. به همین منظور غذاهای غنی از ویتامین C مانند میوه‌ها و سبزیجات بخورید.

همچنین ممکن است بد نباشد از خوردن غذاهای خاصی که مصرف آن‌ها در مقادیر زیاد می‌تواند جذب آهن را مهار کند، پرهیز کنید. این مواد خوراکی عبارتند از چای و قهوه و غذاهایی که کلسیم بالایی دارند مانند محصولات لبنی و غلات کامل.

۴. مکمل‌های آهن را در صورتی که پزشک‌تان توصیه می‌کند، مصرف کنید

به طور کلی، باید مکمل آهن را به عنوان آخرین راهکار در نظر بگیرید و در صورتی آن را مصرف کنید که پزشک‌تان توصیه کند. این مکمل‌ها زمانی تجویز می‌شوند که بدن‌تان از طریق رژیم غذایی نمی‌تواند آهن کافی دریافت کند.

اگر شما مکمل آهن مصرف می‌کنید، سعی کنید آب پرتقال هم بخورید تا به این ترتیب جذب آهن را افزایش دهید.

به یاد داشته باشید که مصرف مکمل‌های آهن چند عارضه‌ی جانبی ناخوشایند دارد. این عوارض عبارتند از درد معده، یبوست یا اسهال، سوزش سر دل، تهوع و سیاه شدن مدفوع.

با این حال، عوارض جانبی قید شده معمولا در طول زمان کاهش می‌یابد و به دوز آهن مصرفی‌تان هم بستگی دارد.

خلاصه

اگر فکر می‌کنید که کم‌خونی فقر آهن دارید، با پزشک‌تان صحبت کنید. او احتمالا توصیه می‌کند که غذاهای غنی از آهن (به علاوه‌ی ویتامین C برای افزایش جذب آهن) را بیش‌تر مصرف کنید یا حتی ممکن است مصرف مکمل آهن را توصیه ‌کند.

کلام پایانی

کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی در سراسر جهان است.

برخی از افراد علائم واضحی نشان می‌دهند، در حالی که دیگران هیچ علامت و نشانه‌ای را تجربه نمی‌کنند. تجربه یا عدم تجربه‌ی علائم اغلب به شدت کم‌خونی وابسته است.

علائم شایع کم‌خونی عبارتند از خستگی، رنگ‌پریدگی، تپش قلب، سردرد و سرگیجه، احساس ضعف در تنفس، خشکی و آسیب‌دیده شدن مو و پوست، درد و تورم در زبان و دهان، سندروم پای بیقرار و ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل.

اگر فکر می‌کنید علائم کمبود آهن دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. خود تشخیصی در این مورد ابدا توصیه نمی‌شود.

خوشبختانه اکثر اشکال کمبود آهن را می‌توان نسبتا راحت و معمولا از طریق یک رژیم غذایی حاوی آهن یا مکمل آهن (در صورتی که پزشک‌تان توصیه کند) درمان کرد.

ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده- سارا فیضی

منبع: هلث لاین

علائم کمبود آهن: ۱۴ مهمترین علایم و روش درمان کمبود آهن