دیسپارونی Dyspareunia یک اصطلاح پزشکی است که به درد در طول رابطه جنسی اشاره دارد. با وجودی که این درد می تواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد اما میزان شیوع آن در زنان بسیار بیشتر است. شایع ترین علل رابطه جنسی دردناک عوامل مختلف روانی مانند مسائل عاطفی یا مشکلات فیزیکی و جسمی مانند خشکی واژن، عفونت ها، اختلالات کف لگن و … است. درمان دیسپارونی شامل دارو، فیزیوتراپی، مشاوره یا سایر روش های صورت میگیرد. در ادامه این نوشتار با ما همراه باشید تا درباره مهمترین علل، انواع و درمان دیسپارونی در زنان بحث کنیم.
عوامل فیزیکی: علل دیسپارونی در زنان
۱. خشکی واژن
شایع ترین علت دیسپارونی در زنان خشکی واژن است که می تواند ناشی از تغییرات هورمونی (مانند یائسگی یا شیردهی)، مصرف برخی داروها (مانند آنتی هیستامین ها یا داروهای ضد افسردگی) یا برانگیختگی ناکافی قبل از مقاربت باشد. خشکی واژن یک مشکل رایج در میان بیشتر زنانی است که به مرحله‌ی یائسگی رسیده‌اند. با این حال، این مشکل می‌تواند برای هر زنی در هر سنی پیش بیاید. کاهش سطح استروژن یا نازک شدن پوشش واژن منجر به عفونت واژن می‌شود و همین به نوبه‌ی خود سبب مشکلاتی نظیر خشکی واژن می‌شود. این افت سطح استروژن ممکن است در نتیجه‌ی زایمان یا شیر دادن به نوزاد، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا جراحی برداشتن تخمدان باشد. خارش شدید، خروج ترشح از واژن، درد و خونریزی کم در هنگام مقاربت، سوزش در زمان دفع ادرار، نشانه‌های اولیه‌ی خشکی واژن هستند.
درمان خشکی واژن: ۴۸ بهترین درمان خانگی خشکی واژن
۲. عفونت
یکی دیگر از علل فیزیکی رایج رابطه جنسی دردناک در زنان شامل عفونت ها مانند عفونت های قارچی یا عفونت های دستگاه ادراری است. عفونت واژن یا عفونت قارچی واژن موضوع بسیار شایعی است که این روزها در بسیاری از خانم ها دیده می شود. عفونت قارچی به طور کلی توسط کاندیدا آلبیکانس ایجاد می‌شود. این نوع عفونت در زنان شایع است اما ممکن است بر مردان هم تاثیر بگذارد. قارچ در دستگاه گوارش، دستگاه تناسلی و گلو دیده می‌شود و در شرایط عادی، مضر نیست، اما رشد کنترل نشده‌ی آن منجر به بروز چندین مشکل بهداشتی می‌شود.
درمان عفونت قارچی واژن: ۳۷ بهترین درمان خانگی عفونت واژن
۳. اختلالات کف لگن
اختلالات کف لگن مانند اسپاسم عضلات کف لگن یا بیماری التهابی لگن نیز می تواند منجر به دیسپارونی شود. اختلالات کف لگن ممکن است در اثر ضربه و ترما، زایمان های سخت و طولانی، چاقی بیش از حد، جراحی های ناحیه لگن و آسیب های عصبی این ناحیه رخ دهد. عضله کف لگن به دو قسمت محل عبور رکتوم و کانال مقعد تقسیم می شود. عضلات رکتوم و واژن مثل دو لوله به طور موازی کنار یکدیگر قرار دارند که در کنار این دو عضو یک دیواره وجود دارد. هنگامی که عضلات کف لگن دچار مشکل می شوند، عملکرد این عضو کاملاً مختل می شود.
۴. اندومتریوز
عامل دیگر می تواند ابتلای به اندومتریوز باشد. اندومتریوز یک بیماری شایع زنان است که تا ۱۰ درصد زنان را درگیر می کند. آندومتریوز نوعی اختلال است که در آن بافتی مشابه بافت پوشاننده سطح داخلی رحم در خارج از حفره رحم رشد می کند. به پوشش رحم آندومتر گفته می شود. آندومتریوز هنگامی اتفاق می افتد که بافت آندومتر روی تخمدان، روده و بافت های لگن رشد کند. تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی بر روی رشد نابجای آندومتر تأثیر گذاشته و باعث ملتهب و دردناک شدن ناحیه درگیر می شود. این بدان معنی است که بافت رشد کرده ، ضخیم و تجزیه می شود. با گذشت زمان، بافتی که تجزیه شده جایی برای رفتن ندارد و در لگن گیر می کند.
۱۵ بهترین روش تسکین درد اندومتریوز که بسیار موثر هستند
عوامل فیزیکی: علل دیسپارونی در مردان
دیسپارونی یا رابطه جنسی دردناک در مردان می تواند چندین علت بالقوه داشته باشد، از جمله:
۱. عوامل فیزیکی مانند آسیب آلت تناسلی، التهاب یا عفونت
۲. عوامل روانی مانند اضطراب، استرس یا مسائل مربوط به رابطه جنسی
۳. شرایط پزشکی مانند بیماری پیرونی(کجی آلت تناسلی)، مشکلات پروستات، یا عفونت های مقاربتی
۴. عوارض جانبی مصرف برخی داروها
۵. عدم تعادل هورمونی
۶. آسیب عصبی یا مسائل مربوط به حساسیت در ناحیه آلت تناسلی
برای مردان مبتلا به دیسپارونی بسیار مهم است که به دنبال ارزیابی پزشکی برای تعیین علت زمینه ای و درمان مناسب باشند. توجه به این نکته مهم است که دیسپارونی می تواند عوامل متعددی داشته باشد و ممکن است نیاز به ارزیابی جامع توسط یک متخصص یا پزشک برای تعیین علت زمینه ای داشته باشد.
سرطان پروستات چیست: ۵ نکته مهم درباره علل، آمار و تشخیص سرطان پروستات
عوامل روانشناختی ابتلا به دیسپارونی در زنان و مردان
عوامل روانشناختی نیز می توانند در ایجاد رابطه جنسی دردناک در مردان و زنان نقش داشته باشند، از جمله استرس، اضطراب، افسردگی، سابقه ضربه جنسی، مسائل مربوط به رابطه و نگرش منفی نسبت به رابطه جنسی.
انواع دیسپارونی
۱. دیسپارونی سطحی
این نوع دیسپارونی در ورودی واژن یا قسمت تحتانی کانال واژن رخ می دهد و اغلب به عنوان درد تیز یا سوزش در هنگام دخول توصیف می شود.
۲. دیسپارونی عمیق
این نوع دیسپارونی در عمق لگن رخ می دهد و ممکن است در هنگام دخول عمیق یا با موقعیت های جنسی خاص احساس شود. اغلب به عنوان یک درد مبهم یا دردناک توصیف می شود.
۳. دیسپارونی هنگام دخول
این نوع دیسپارونی در ورودی واژن رخ می دهد و ممکن است با لمس یا فشار در دهانه واژن باعث درد می شود.
۴. دیسپارونی موقعیتی
این نوع دیسپارونی فقط در پوزیشن های خاصی مانند فعالیت های جنسی خاص رخ می دهد.
۵. دیسپارونی عمومی
این نوع دیسپارونی به طور مداوم در فعالیت ها و موقعیت های جنسی مختلف رخ می دهد و ممکن است بیشتر به عوامل زمینه ای پزشکی یا روانی مرتبط باشد.
علائم دیسپارونی
نشانه های بروز دیسپارونی می تواند شامل موارد زیر باشد:
۱. درد هنگام دخول که ممکن است تیز، با سوزش و دردناک باشد
۲. درد با فعالیت‌ها یا پوزیشن های جنسی خاص
۳. درد در هنگام دخول به واژن یا دخول عمیقتر در داخل لگن
۴. دردی که در فعالیت ها و موقعیت های مختلف جنسی ثابت است
۵. دردی که با علائم دیگری مانند خارش، سوزش یا هر نوع ناراحتی در ناحیه تناسلی همراه است
۶. دردی که حتی پس از تلاش برای رفع علل بالقوه، مانند استفاده از روغن های روان کننده یا تغییر فعالیت های جنسی، همچنان ادامه دارد.
مهم است که توجه داشته باشید که هر فردی ممکن است نشانه های دیسپارونی را متفاوت تجربه کند و علائم می تواند بر اساس علت زمینه ای این بیماری متفاوت باشد. توصیه می شود در صورت مشاهده هر یک از این علائم برای تعیین علت و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
روش درمان دیسپارونی
برخی از درمان‌های فعلی برای دیسپارونی شامل آموزش بیمار، تکنیک‌های حواس‌پرتی، درمان های موضعی مثل استفاده از روان کننده ها، هورمون درمانی ، فیزیوتراپی کف لگن، طب سوزنی و رفتار درمانی شناختی است.
۱.استفاده از روان کننده ها و مرطوب کننده ها
برای خانم هایی که خشکی واژن را تجربه می کنند، استفاده از روان کننده های مبتنی بر آب در حین مقاربت می تواند به کاهش اصطکاک و ناراحتی کمک کند. علاوه بر این، استفاده از مرطوب‌کننده‌های واژن به صورت منظم می‌تواند به بهبود رطوبت و قابلیت ارتجاعی واژن کمک کند.
۲. هورمون درمانی
از آنجایی که کاهش سطح استروژن درون زا به ایجاد دیسپارونی در زنان مبتلا به آتروفی واژن می انجامد بنابراین برای زنان مبتلا به دیسپارونی مرتبط با تغییرات هورمونی، مانند یائسگی، ممکن است هورمون درمانی روش خوبی برای کمک به بازگرداندن تعادل هورمونی و بهبود مشکلات واژن باشد.
۳. فیزیوتراپی کف لگن
برای زنان مبتلا به دیسپارونی مربوط به اختلالات کف لگن یا اسپاسم عضلانی، فیزیوتراپی کف لگن می تواند به بهبود عملکرد عضلات، کاهش درد و بهبود عملکرد جنسی کمک کند.
۴. درمان روانشناختی
برای افراد مبتلا به دیسپارونی مرتبط با عوامل روانشناختی، مانند استرس، اضطراب یا تروما، درمان با کمک یک متخصص سلامت روان می‌تواند به رفع مشکلات عاطفی اساسی و بهبود تجربه جنسی کمک کند.
۵. درمان دارویی
بسته به علت زمینه‌ای دیسپارونی، ممکن است داروهای خاصی برای کمک به مدیریت علائم دیسپارونی تجویز شوند. به عنوان مثال، داروهای ضد قارچی ممکن است برای درمان عفونت‌های قارچی، آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های دستگاه ادراری یا استروئیدهای موضعی ممکن است برای درمان بیماری‌های پوستی مانند لیکن اسکلروزوس استفاده شوند.
توجه به این نکته مهم است که درمان دیسپارونی باید بر اساس علت زمینه ای فردی باشد و ممکن است به یک رویکرد جامع نیاز داشته باشد که به عوامل فیزیکی و روانی توجه کند. برای افرادی که دیسپارونی را تجربه می کنند بسیار مهم است که به دنبال ارزیابی و راهنمایی از یک متخصص مراقبت های بهداشتی برای تعیین مناسب ترین برنامه درمانی برای نیازهای خاص خود باشند.
دیسپارونی چقدر می تواند ادامه داشته باشد؟
درمان این بیماری ممکن است ماه ها طول بکشد تا علائم شما کاملا برطرف شود. یک دوره معمول درمان از۴ تا ۱۲ ماه طول می کشد. در حالی که این مدت زمان طولانی به نظر می رسد، ممکن است بعد از ۲ تا ۴ درمان شاهد بهبودی نسبی باشید.