پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن، هورمون تیروئید به میزان بسیار بالایی در بدن تولید می‌شود. این وضعیت تیروئید پرکار ، باعث ایجاد اختلال در متابولیسم بدن می‌شود. تیروئید، غده‌ای در قسمت جلوی گردن است که متابولیسم و عملکرد طبیعی بدن، مانند تبدیل غذا به انرژی را کنترل میکند. پرکاری تیروئید بیشتر در زنان رخ می‌دهد تا مردان. این مسئله در هر سنی از جمله سنین جوانی بروز میکند. به هر حال، معمولا در ۴۰-۲۰ سالگی ظاهر می‌شود.
۲۲ نشانه پرکاری تیروئید
۱. کاهش وزن سریع
۲. تعریق بیش از حد و حساسیت به آب و هوای گرم
۳. تغییر سریع خلق و خو
۴. اضطراب
۵. ضربان قلب سریع
۶. بزرگ شدن غده تیروئید که باعث التهاب گردن می‌شود
۷. تپش قلب یا ضربان قلب غیر قابل کنترل
۸. پوست گرم و مرطوب
۹. کشیدگی عضلات
۱۰. رعشه، معمولا در انگشتان و دستان
۱۱. راش پوستی
۱۲. ریزش موی نابرابر
۱۳. سرخی کف دست
۱۴. بیش فعالی، بی‌قراری دائم و عدم آرامش
۱۵. بداخلاقی و عاطفی شدن
۱۶. بی‌خوابی
۱۷. کاهش میل جنسی
۱۸. ضعف عضلات
۱۹. ادرار و مدفوع مکرر
۲۰. نازایی
۲۱. تغییر در سیکل قاعدگی (نامنظم، کوتاه یا قطع یک‌باره)
۲۲. پرکاری تیروئید در افراد دیابتی می‌تواند باعث حس تشنگی و خستگی شود.
۵ وضعیتی که باعث تیروئید پرکار می‌شود:
بیماری گریوز
پرکاری‌تیروئید اغلب به دلیل بیماری گریوز به وجود می‌آید. در این وضعیت، نوعی ناهنجاری در سیستم ایمنی به وجود می‌آید. بیماری گریوز یک بیماری ارثی محسوب می‌شود که می‌تواند در هر سنی به ویژه بین سنین ۴۰-۲۴ در زنان به وجود بیاید. این بیماری، غده تیروئید را مورد حمله قرار داده و باعث افزایش تولید هورمون تیروئید می‌شود.
دلیل این اختلال خود ایمنی ناشناخته است. به هر حال، عوامل محیطی و موروثی نقش مهمی در این بیماری ایفا می‌کنند. زنان سیگاری به بیماری گریوز دچار می‌شوند و این بیماری احتمال ابتلای آن‌ها به پرکاری تیروئید را افزایش می‌دهد. افرادی که مشکلات خود ایمنی مانند دیابت نوع ۱ و بیماری آدیسون دارند در معرض ابتلا به پرکاری تیروئید قرار می‌گیرند.
تیروئیدیت
تیروئیدیت، التهاب در غده تیروئید است. این وضعیت به دلیل عفونت باکتریایی یا ویروسی به وجود می‌آید. تیروئیدیت، غده تیروئید را مختل میکند. در نتیجه هورمون تیروکسین ترشح می‌شود که به پرکاری تیروئید می‌انجامد.
گرهک (نودول) تیروئید
نودول یا گرهک تیروئیدی، توده‌ای است که در غده تیروئید به وجود می‌آید و دلیل آن ناشناخته است. اگرچه خطرناک نیست و به سرطان منجر نمی‌شود اما دارای بافت تیروئیدی غیر طبیعی است. افزایش تولید هورمون تیروئید در بدن، دلیل این توده است که در نتیجه باعث ابتلای زنان به پرکاری تیروئید می‌شود.
عوارض جانبی دارو
غده تیروئید برای تولید تیروکسین، به ید موجود در غذا نیاز دارد. ید ماده‌ای است که می‌تواند تولید هورمون تیروکسین را افزایش دهد. اگر مکمل ید مصرف کنیم، میزان بسیار زیادی هورمون تیروکسین تولید خواهد شد که باعث پرکاری تیروئید می‌شود. آمیودارون دارویی است که برای حل مشکل ضربان قلب غیر قابل کنترل به کار می‌رود و به گروه داروهای ضد آریتمی تعلق دارد. این دارو به دلیل داشتن ید باعث ایجاد پرکاری تیروئید می‌شود.
سرطان تیروئید
سرطان تیروئید یک بیماری نادر است. اگر سرطان تیروئید از غده‌های بافت تیروئید شروع شود و سلول‌های سرطانی باعث تولید هورمون تیروئید شوند، به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شویم.
۲ آزمایش برای تشخیص تیروئید پرکار
آزمایش عملکرد تیروئید:
آزمایش عملکرد تیروئید یک آزمایش خون است که برای دانستن سطح هورمون محرک تیروئید و هورمون‌هایی که توسط غده تیروئید ترشح می‌شوند (هورمون تیروکسین و تریدوتیرونین) انجام می‌شود. عملکرد هورمون محرک تیروئید برای کنترل تولید تیروکسین و تریدوتیرونین است. در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، سطح هورمون محرک تیروئید پایین است.
اما سطح تیروکسین و تریدوتیرونین بالاست. گاهی وقت‌ها نتایج آزمایش سطح پایین هورمون محرک تیروئید را نشان می‌دهد. به هر حال، سطح هورمون تولید شده توسط غده تیروئید، طبیعی است. این وضعیت، پرکاری تیروئید تحت بالینی نام دارد. این وضعیت در طول دو ماه به خودی خود بهبود می‌یابد. بنابراین، به دارو نیازی نیست. به هرحال، برای بررسی وضعیت سلامت خود، به آزمایش عملکرد تیروئید نیاز داریم.
اسکن هسته‌ای تیروئید
آزمایش بعدی، پس از تشخیص ابتلا به پرکاری تیروئید انجام می‌شود. هدف این آزمایش، تشخیص وضعیتی است که غده تیروئید را پرکار میکند. در این آزمایش، از ما می‌خواهند یک ماده رادیواکتیو یا ایزوتوپ را به شکل کپسول یا مایع، ببلعیم.
اگر ایزوتوپ جذب شده توسط غده تیروئید پایین باشد، ما به تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)، مصرف بالای ید یا سرطان تیروئید دچاریم. بر عکس، اگر تیروئید، ایزوتوپ زیادی را جذب کند، دلیل پرکاری آن، گرهک تیروئید یا بیماری گریوز است.
۴ نوع دارو برای پرکاری تیروئید
تیونامید:
تیونامید یک گروه دارویی است که برای تولید هورمون تیروکسین و تریدوتیرونین به کار می‌رود. نمونه‌های داروی تیونامید، کاربی‌مازول و پروپیل تیواوراسیل هستند. این دارو باید به مدت ۲-۱ ماه مصرف شود تا تغییر وضعیت پرکاری تیروئید به راحتی بررسی شود.
دوز این دارو بعد از این‌که تولید هورمن تیروئید کنترل شد، کاهش می‌یابد. عوارض جانبی مصرف این دارو درد مفاصل و راش پوستی هستند. خطر ابتلا به کم کاری تیروئید (فعالیت کمتر غده تیروئید) به خاطر مصرف این دارو از رادیوتراپی کمتر است.
رادیوتراپی
ید رادیواکتیو نوعی روش رادیوتراپی برای درمان پرکاری تیروئید است. هورمون‌هایی که توسط غده تیروئید تولید می‌شوند زمانی که ید رادیو اکتیو (در مقادیر کم و بی‌خطر) غده تیروئید را کوچک میکند، کاهش می‌یابند. داروی ید رادیو اکتیو می‌تواند به صورت کپسول یا مایع مصرف شود. به هر حال، گروهی از افراد هستند که توصیه می‌شود ید رادیو اکتیو مصرف نکنند. این افراد را در این‌جا آورده‌ایم:
– زنان باردار، شیرده یا کسانی که قصد بارداری دارند.
– بیماران مبتلا به اختلالات چشمی ( تاری دید یا برآمدگی کره چشم)
پس از درمان دارویی ید رادیو اکتیو، زنان حداقل تا شش ماه بعد از درمان نباید باردار شوند. مردان نیز تا چهار ماه بعد از داروی ید رادیو اکتیو نباید تصمیم به بچه دار شدن بگیرند. دوز دارو فقط یک بار داده می‌شود.
داروی بعدی، ۶ ماه تا ۱ سال بعد از داروی اول و تحت شرایط ویژه داده می‌شود. به هر حال، برای بهبود سریع‌تر، تیونامید چند هفته قبل از داروی ید رادیواکتیو داده می‌شود. تاثیر مثبت این دارو، سطح بالای موفقیت آن است. تاثیر مثبت دیگر آن سطح فعالیت کمتر تیروئید در مقایسه با تیونامید است.
بلوک کننده‌های بتا
بلوک کننده بتا نوعی داروست که برای سرکوب علائم پرکاری تیروئید از جمله بیش فعالی، ضربان شدید قلب و لرزش به کار می‌رود. بیماران مبتلا به آسم نمی‌توانند این دارو را مصرف کنند. بلوک کننده‌های بتا بعد از کنترل هورمون تیروئید توسط تیونامید، داده می‌شوند. عوارض جانبی شایع این دارو، تهوع، لرزش دست و پا، بی‌خوابی و خستگی مداوم است.
جراحی تیروئید
جراحی تیروئید باید تحت شرایط خاصی انجام شود. از جمله:
– بازگشت دوباره پرکاری تیروئید بعد از درمان با تیونامید
– التهاب بدتر در غده تیروئید
– داروی ید رادیواکتیو را نشود مصرف کرد زیرا بیمار یا باردار است یا شیرده. هر دوی این بیماران نمی‌توانند یا نمی‌خواهند از روش درمانی با تیونامید استفاده کنند.
– بیمار به دلیل بیماری گریوز، به مشکلات چشمی دچار است.
برای جلوگیری از بروز دوباره بیماری، توصیه می‌شود غده تیروئید برداشته شود. افرادی که عمل جراحی برداشت غده تیروئید را انجام می‌دهند باید برای مهار عوارض برداشتن این غده، تمام عمر دارو مصرف کنند.
هشدار: داروی بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، بر اساس سن، علائم و میزان هورمونی که غده تیروئید تولید میکند، داده می‌شود.
دانستن علائم و نوع دارو مهم است، مخصوصا برای زنان، چرا که اکثر افراد مبتلا به پرکاری تیروئید زن هستند.