رنگ درمانی که به کروموتراپی نیز مشهور است، شکلی از روان درمانی است که طی آن، از رنگ و نور برای درمان وضعیت‌های جسمی و روانی خاص استفاده می‌شود. سابقه‌ی این شکل از روان درمانی را می‌توان در مصر باستان جستجو کرد. آن‌ها از اتاقی پر از نور آفتاب و شیشه‌های رنگی برای مقاصد درمانی استفاده می‌کردند.
با این‌که رنگ درمانی پس از سال‌ها موفق شده است محبوبیتی به دست بیاورد، هنوز به طور گسترده از جانب مراجع پزشکی غربی به عنوان شکل پذیرفته شده‌ای از روان درمانی شناخته نمی‌شود. بسیاری از متخصصان پزشکی هنوز آن را صرفا یک آزمایش تجربی می‌دانند.
اساس رنگ درمانی در این است که رنگ‌های مختلف واکنش‌های مختلفی را در هر یک از انسان‌ها بر می‌انگیزند. رنگ‌های خاصی ممکن است برای آدم‌ها درمانگر یا محرک باشند. متخصصانی که به این نظر باور دارند، معتقدند رنگ‌ها می‌توانند از طرق مختلف تاثیر مثبتی بر انسان بگذارند و در مجموعه‌ای از شرایط به ما کمک کنند.
همه‌ی ما در زمان‌های مختلف مفهوم رنگ درمانی را تجربه کرده‌ایم. برای برخی از آدم‌ها، مشاهده‌ی رنگ سبز طبیعت هنگام دویدن روزانه می‌تواند به سرعت باعث تقویت روحیه‌شان شود یا برخی از آدم‌ها با پوشیدن لباس زرد مورد علاقه‌شان، به سرعت احساس می‌کنند حال‌شان بهتر شده است. هم‌چنین، سابقه‌ی استفاده از رنگ درمانی به هندوستان نیز بر می‌گردد. بر اساس فلسفه‌ی هندی، هفت رنگ اصلی موجود در چرخه‌ی رنگ‌ها چاکراهای بدن‌مان را بهبود می‌بخشند.
۱. انواع رنگ درمانی
گفته می‌شود در رنگ درمانی، رنگ‌های مختلف قادر هستند وضعیت‌های گوناگونی را درمان کنند. متخصصان رنگ درمانی معتقدند، فقدان یک رنگ خاص در بدن ممکن است باعث ایجاد وضعیت زندگی کنونی هر آدم باشد. در ادامه، به فهرستی از پرکاربردترین رنگ‌ها در فرایند رنگ درمانی و نحوه‌ی استفاده از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- قرمز: این رنگ برای انرژی‌بخشی یا نیرو بخشیدن به فردی استفاده می‌شود شاید احساس خستگی یا ناامیدی میکند. با وجود این، قرمز شاید باعث تحریک آدم‌هایی شود که از قبل دچار تنش هستند؛ به همین خاطر نیز از قرمز در رنگ درمانی باید با احتیاط استفاده کرد.
- آبی: متخصصان رنگ درمانی از آبی برای درمان افسردگی و درد استفاده می‌کنند. گفته می‌شود انواع تیره‌تر رنگ آبی خواص آرام‌بخش دارند و ممکن است برای آدم‌هایی که دچار بی‌خوابی یا سایر اختلالات خواب هستند، مفید باشند.
- سبز: به گفته‌ی متخصصان رنگ درمانی، سبز رنگ طبیعت است، و می‌تواند به تسکین استرس کمک کند و باعث آرامش انسان شود.
- زرد: برای بهبود روحیه و رسیدن به شادی و خوش‌بینی می‌توان از رنگ زرد استفاده کرد.
- نارنجی: این رنگ نیز درست مانند زرد می‌تواند هیجان‌های شاد را از درون آدم‌ها بیرون بکشد. هم‌چنین، گفته می‌شود این رنگ گرم و روشن قادر به تحریک اشتها و فعالیت روانی است.
۲. تکنیک‌ها
دو تکنیک اصلی برای رنگ درمانی وجود دارند. در تکنیک اول، از حس بینایی در رنگ درمانی استفاده می‌شود؛ به این ترتیب که باید به یک رنگ خاص نگاه کنید و امیدوار باشید بدن‌تان واکنش مطلوب را از خود نشان دهد. در تکنیک دوم، رنگ‌های خاصی را مستقیما روی بخش‌هایی از بدن بازتاب می‌دهند؛ با این امید که این کار بتواند بیماری خاصی را درمان کند.
متخصصان رنگ درمانی معتقدند، رنگ می‌تواند از طریق چشم‌ها یا پوست وارد بدن‌مان شود. هر رنگی که می‌توانیم ببینیم، دارای طول موج و فرکانس منحصر به فردی است. هر فرکانس منحصر به فرد دارای اثر متفاوتی بر آدم‌ها است و برای مقاصد مختلفی کاربرد دارد. معمولا از رنگ‌های گرم برای تحریک یک اثر، و از رنگ‌های سرد برای فرو نشاندن یک اثر استفاده می‌شود.
۳. رنگ درمانی بر چه مشکلاتی اثر میکند؟
رنگ درمانی دارای مجموعه‌ای از کاربردها است. شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند، رنگ درمانی می‌تواند به درمان برخی از وضعیت‌های زیر کمک کند:
- استرس
- افسردگی
- پرخاشگری
- فشار خون بالا
- اختلالات خواب
- اضطراب
- برخی انواع سرطان
- عفونت‌های پوستی
رنگ درمانی نوعی از درمان پزشکی جایگزین است، و برای تایید اثربخشی آن بر درمان وضعیت‌های بالا باید پژوهش‌های بیش‌تری در این زمینه انجام شوند.
در حال حاضر، هیچ پژوهشی صورت نگرفته است که نتایج آن نشان دهند، رنگ درمانی می‌تواند به تنهایی برای درمان موثر هر یک از وضعیت‌های بالا به کار برود.
۴. فواید رنگ درمانی
پس از چند دهه، ثابت شده است رنگ درمانی فواید فراوانی برای سلامت جسمی و روانی‌مان دارد. برخی از فوایدی که ممکن است با استفاده از رنگ درمانی از آن‌ها بهره‌مند شویم، عبارت هستند از:
- تسکین استرس: برخی از رنگ‌ها نظیر آبی و سبز می‌توانند برای آدم‌های مبتلا به استرس و اضطراب خاصیت آرام‌بخش داشته باشند.
- بهبود اشتها: وقتی با کم‌اشتهایی دست و پنجه نرم می‌کنید، رنگ‌های گرم و تحریک‌کننده می‌توانند اشتهای‌تان را بهبود ببخشند.
- تسکین اختلال عاطفی فصلی: برخی از آدم‌ها عمدتا در طول فصل سرما از اختلال عاطفی فصلی رنج می‌برند؛ زیرا در این زمان نور آفتاب کم‌تر است و آن‌ها مجبور هستند زمان بیش‌تری را در فضای بسته سپری کنند. رنگ‌های گرم نظیر زرد و نارنجی می‌توانند به تسکین علائم این وضعیت کمک کنند.
- افزایش انرژی: بر اساس شواهد تجربی، رنگ‌هایی نظیر قرمز و زرد می‌توانند انرژی و انگیزه‌تان را افزایش دهند.
۵. اثربخشی
اثربخشی رنگ درمانی به عنوان یک سیستم درمانی جایگزین، سال‌ها است که مورد بحث قرار گرفته است. با این‌که برخی از آدم‌ها معتقدند رنگ درمانی می‌تواند وضعیت‌های روانی و جسمی را درمان کند، برخی دیگر اعتقاد دارند این مسئله یک باور نادرست است.
طی مطالعه‌ای در ۲۰۱۵ درباره‌ی اثربخشی رنگ درمانی به عنوان یک گزینه‌ی درمانی، پژوهشگران دریافتند این روش اثرات مثبتی بر وضعیت‌هایی نظیر سرطان، فشار خون بالا، عفونت‌های پوستی، و افسردگی داشته است.
طی مطالعه‌ای محدود در ۲۰۱۹ در خصوص اثربخشی رنگ درمانی به عنوان یک روش درمانی جایگزین برای اضطراب دانشجویان، پژوهشگران دریافتند، این روش درمانی توانست به آرامش و کاهش اضطراب دانشجویان شرکت‌کننده در این مطالعه کمک کند.
۶. مواردی که باید مد نظر قرار دهید
برای آگاهی از نحوه‌ی سازوکار رنگ درمانی و میزان اثربخشی این روش درمانی، به انجام پژوهش‌های بیشتر نیاز است. باید به این نکته توجه کرد که رنگ درمانی نمی‌تواند بسیاری از اختلالات و وضعیت‌ها را درمان کند. اگر دچار علائم وضعیت‌های ناتوان‌کننده‌ای نظیر افسردگی یا بی‌خوابی شدید شده‌اید، حتما نزد پزشک بروید.
با این‌که اساس رنگ درمانی بر این فرضیه است که برخی از رنگ‌های خاص می‌توانند هیجان‌های خاصی را از بیشتر آدم‌ها بیرون بکشند، این روش همیشه نیز کارساز نیست. انسان‌ها موجوداتی منحصر به فرد هستند. اثربخشی رنگ‌های خاص بر آدم‌ها ممکن است از فرد به فرد دیگری متفاوت باشد. رنگ‌هایی که ممکن است برای بیشتر آدم‌ها خاصیت آرام‌بخشی و تسکین‌دهندگی داشته باشند، شاید برای برخی دیگر باعث تحریک اضطراب و افسردگی شوند.
۷. نحوه‌ی شروع کار
با این‌که برای تایید علمی و یافتن سازوکار دقیق رنگ درمانی به مطالعاتی بسیار زیادی نیاز است، استفاده از رنگ درمانی توسط آدم‌ها کاملا بی‌خطر خواهد بود. در پایان، به چند راه اشاره می‌کنیم که از طریق آن‌ها می‌توانید تجربه‌ی رنگ درمانی را آغاز کنید:
- امتحان کنید. اگر درباره‌ی رنگ درمانی کنجکاو شده‌اید، می‌توانید کمی در مورد آن تحقیق یا با یک متخصص مجاز رنگ درمانی مشورت کنید. این کار کمک‌تان میکند رنگ‌هایی را کشف کنید که باعث ایجاد تعادل میان سلامت جسمی و روانی‌تان می‌شوند.
- برای بهبود وضعیت خواب، در طول شب از شر نورهای آبی در اتاق خواب‌تان خلاص شوید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند، نور آبی مربوط به لپ‌تاپ، تلفن، و تلویزیون می‌تواند ساعت زیستی و در نتیجه، بر کیفیت خواب‌تان تاثیر بگذارد. پژوهشگران دریافتند، استفاده از عینک‌های ضد نور آبی یا تغییر تنظیمات دستگاه‌های‌تان به رنگ‌های زرد و گرم‌تر می‌تواند برای‌تان مفید باشد.
- خودتان را به طبیعت بسپارید. مطالعات نشان می‌دهند، سبزی برگ‌ها و گیاهانی که به وفور در طبیعت یافت می‌شوند، تاثیر مثبتی بر آرامش‌مان دارند.
- رنگ‌ها را با دقت و اراده انتخاب کنید. هنگام انتخاب رنگ برای هر چیزی، از رنگ دیوارهای اتاق‌تان گرفته تا رنگ لباس‌هایی که می‌پوشید، رنگ‌هایی را انتخاب کنید که برای‌تان تحریک‌کننده یا خارج‌کننده‌ی هیجان‌های مثبت باشند.
باید به این نکته توجه کنید که رنگ درمانی به عنوان یک درمان قطعی برای وضعیت‌های روانی و جسمی عمل نمی‌کند. اگر به وضعیت‌هایی نظیر افسردگی یا اختلال خلقی مبتلا شده‌اید، لازم است با یک پزشک متخصص مشورت کنید.