هیپنوتیزم یک حالت روانی خلسه مانند بوده که در آن فرد افزایش توجه، تمرکز و تلقین پذیری را تجربه می‌کند. این‌کار معمولاً توسط یک روانشناس با استفاده از تکرار کلمات و تصویرسازی انجام می‌شود. فردی که این عمل روی او اعمال می‌شود، بسیار آرام بوده و آماده گرفتن پیشنهادهای جدید است. به دلیل آرامش فرد و تخیلات قوی در این حالت آن را به خواب نیز تشبیه می‌کنند، اما فردی که این عمل روی او انجام شده ظاهراً خواب بوده در حالی که در واقعیت کاملاً هوشیار است. با اینکه در هنگام این کار فرد آماده گرفتن پیشنهادهای جدید است، اما این به معنای نداشتن کنترل نیست. فرد کاملاً از محیط اطراف خود آگاهی دارد و قدرت اراده او پابرجا است.
آیا هیپنوتیزم از نظر علمی واقعیت دارد؟
با اینکه بسیاری از افراد هیپنوتیزم را یک دروغ و فریب بزرگ می‌دانند، اما باید گفت که کاملاً واقعی است. این عمل از لحاظ علمی تایید شده و کاربردهای زیادی دارد. مثلاً برای درست کردن رفتارهای بد غیرعادی که تحت کنترل فرد نیست از این کار استفاده می‌شود. بیشترین کارایی آن در کاهش درد و استرس است، اما گاهی برای بهبود عارضه فراموشی نیز از آن استفاده می‌کنند. این به معنای درمان کامل فراموشی نیست، اما تا حدودی میزان فراموشی را کاهش می‌دهد و به فرد کمک می‌کند.
اولین مرحله برای اینکه تراپیست تشخیص دهد چه روش درمانی مثل هیپنوتیزم و … برای هر فرد مفید است، انجام مصاحبه بالینی می‌باشد. شما می‌توانید آموزش مصاحبه بالینی و بسیاری آموزش‌های دیگر مرتبط با روانشناسی را در فرادرس شروع کنید. این آموزش‌های به صورت فیلم‌های ویدئویی توسط اساتید مجرب تهیه شده‌اند:
تاریخچه هیپنوتیزم
هیپنوتیزم (Hypnosis) و حالت خلسه از هزاران سال پیش وجود داشته است و در آن دوران مردم آن را به جادوگری تشبیه می‌کردند. این عمل به شکل امروزی در اواخر قرن 18 به دلیل تحقیقات و آزمایشات پزشکی به نام فرانتس مسمر رشد کرد. هرچند که فرانتس از لحاظ علمی کار زیادی نکرد، اما آزمایشات او توجه عمومی را به این علم جذب کرد.
هیپنوتیزم در اواخر قرن نوزدهم در زمینه روانشناسی اهمیت بیشتری پیدا کرد و توسط ژان مارتین شارکو برای درمان زنانی که دچار بیماری‌های عصبی بودند، استفاده شد. این روند درمانی که بر توسعه روانشناسی تأثیر زیادی داشت، باعث شناخته شدن بیشتر آن شد. بعد از آن زمان بسیاری از افراد شروع به تحقیق در این زمینه کردند. نظرات زیادی درباره چگونگی کار کردن این روش عجیب به وجود آمد که بهترین آن هیلگارد بود. طبق نظریه هیلگارد، هوشیاری فردی که روی او این عمل انجام می‌شود، به‌صورتی است که در آن 2 جریان متفاوت ذهنی وجود دارد. به گفته هیلگارد هنگام هیپنوتیزم یک جریان ذهنی در حال پاسخ دادن به سؤالات روانشناس بوده و بخش دیگر در حال پردازش اطلاعات است. این بخش پردازش‌کننده اطلاعات خودآگاه فرد به حساب می‌آید.
هیپنوتیزم چگونه انجام می شود؟
معمولاً شخصی که این عمل روی او انجام می‌شود، نقش زیادی در مراحل آن ندارد و تنها کاری که می‌تواند بکند، پوشیدن یک لباس راحت و داشتن آرامش در هنگام آن است. فرد باید با روانشناس یا فردی که می‌خواهد هیپنوتیزم را انجام دهد، همکاری کند:
- اولین مرحله برای روانشناس جذب توجه فرد است. برای این‌کار خیلی مهم است که همه توجه فرد به روانشناس باشد. برای گرفتن توجه فرد معمولاً روانشناس شروع به صحبت با او می‌کند. از شیوه‌های روانشناسی و شخصیتی استفاده می‌کند.
- زمانی که توجه فرد کاملاً به روانشناس باشد، مرحله دوم آغاز می‌شود. در این مرحله روانشناس به فرد کمک می‌کند که هیپنوتیزم را به‌طور کامل بپذیرد. بسیاری از افراد در ضمیر ناخودآگاه خود آن را قبول ندارند و این منطق آنها جلوی انجام آن را می‌گیرد. معمولاً این‌کار زمانی انجام می‌شود که فرد عمیقاً به آن باور داشته باشد. پس در این مرحله روانشناس تمام تلاش خود را می‌کند که به‌طور منطقی این عمل را برای فرد قابل باور کند. زمانی که فرد کاملاً آماده بود به مرحله سوم وارد می‌شود.
- در مرحله سوم روانشناس فرد را برای جواب‌های ناخودآگاه آماده می‌کند. جواب‌هایی که بدون اراده از دهان فرد خارج می‌شود. در مرحله چهارم روانشناس برای فرد شبیه‌سازی می‌کند و با این کار فرد را در یک محیط ذهنی آرام قرار می‌دهد. در این مرحله بیشتر از جملات دستوری استفاده می‌شود.
انواع هیپنوتیزم
انواع مختلفی از این روش شگفت‌انگیز وجود دارد که در اینجا 3 نوع آن را بررسی می‌کنیم:
- هیپنوتیزم هدایت شده: این روش نیازمند ابزارهایی مثل موزیک و صدای ضبط شده است. این ابزارها برای قرار دادن فرد در حالت خلسه استفاده می‌شوند. معمولاً از سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها می‌توان موزیک و صدای ضبط شده مناسب را تهیه کرد.
- هیپنوتیزم درمانی: این روش که از نوع پیشرفته است، حتماً باید توسط متخصص انجام شود. برای درمان استرس، افسردگی و اختلالات اشتها از این روش استفاده می‌شود.
- هیپنوتیزم کردن خود: این حالت زمانی اتفاق میفتد که فرد بتواند حالت خلسه را برای خود القا کند. معمولاً این روش به‌عنوان ابزاری برای کنترل درد و استرس استفاده می‌شود.
هیپنوتیزم چه کاربردهایی دارد؟
معمولاً افرادی که به دنبال خلاص شدن از دردهای مزمن یا کم بدون نیاز به جراحی و دارو هستند، به سراغ این کار می‌روند. در اینجا به بعضی از کاربردهای آن اشاره می‌کنیم.
- علائم مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر را کاهش می‌دهد.
- کنترل درد برای کارهای دندانپزشکی
- از بین بردن مشکلات پوستی مثل زگیل
- کنترل بعضی از علائم بیش‌فعالی
- درمان دردهای مزمن مثل آرتریت روماتوئید
- کاهش درد هنگام زایمان
- کاهش علائم فراموشی و آلزایمر
- کاهش حالت تهوع و استفراغ در بیماران سرطانی که تحت درمان هستند.
هیپنوتیزم همچنین برای ترک عادت‌های بد مثل سیگار کشیدن، زیاد غذاخوردن و شب ادراری نیز کاربرد دارد و می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
هیپنوتیزم چه عوارضی دارد؟
تجربه افراد بعد از این کار از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. بعضی از افراد در حین آن احساس آرامش خاصی را تجربه می‌کنند. بعضی افراد هیچ چیزی از آن و مراحل آن به یاد ندارند و عده‌ای دیگر کاملاً هوشیار بوده و همه چیز را به خاطر می‌آورند. این مسئله که گاهی فرد مراحل انجام کار را به خاطر ندارد، یکی از عوارض هیپنوتیزم است که کاملاً موقتی بوده و مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند. از سوی دیگر گاهی ممکن است به‌جای قوی‌تر شدن حافظه، اختلالات محدودی در حافظه ایجاد شود. گاهی افراد فکر می‌کنند، این‌کار قدرت اراده آنها را می‌گیرد، درحالی‌که اگر شما نخواهید و مخالف چیزی باشید، به‌طور ناخودآگاه آن را انجام نمی‌دهید. در زمان انجام آن روانشناس قدرتی بر روی شما ندارد و همه چیز طبق خواسته شما است.
یکی از روش‌های مناسب برای درمان که می‌تواند شناخت شما را نسبت به بیمار برای ادامه مراحل بخصوص هیپنوتیزم بیشتر کند، روانشناسی شخصیت است. آموزش روانشناسی شخصیت از فرادرس، نقطه خوبی برای شروع است:
هیپنوتیزم را روی چه کسانی می شود انجام داد؟
برخلاف اینکه بسیاری از افراد فکر می‌کنند این شیوه درمانی روی آنها تأثیری ندارد، تحقیقات ثابت کرده که 90% افراد قابلیت آن را دارند. تنها 10-15% افراد بزرگسال نسبت به آن مقاوم هستند. کودکان و افرادی که به چیزهای فانتزی علاقه دارند، سریعتر تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند.
باورهای غلط رایج درباره هیپنوتیزم
این‌کار هنوز هم یک مسئله بحث برانگیز بین متخصصان است و بسیاری درباره تأثیرات آن مطمئن نیستند. یک‌سری داستان‌های غیرواقعی درباره آن وجود دارد که دلیل تأثیر منفی بر تفکرات مردم می‌شود. در اینجا به بررسی بعضی از این باورهای غلط می‌پردازیم.
- نوع درمانی اغلب با نوع نمایشی اشتباه گرفته می‌شود؛ افرادی که هیپنوتیزم نمایشی را انجام می‌دهند، معمولاً کسانی هستند که می‌توانند با نگاه کردن به صورت افراد اطلاعاتی را درباره آنها حدس بزنند. کسانی که تخصص آنها نمایش است، معمولاً به دنبال افراد برونگرا برای انجام کار خود می‌گردند. با این‌کار یک نمایش بی‌عیب و نقص سرگرم‌کننده را ارائه می‌دهند. اینکه آیا سوژه آنها واقعاً هیپنوتیزم شده است یا نه برای هیچ‌کسی مشخص نیست.
- این‌کار باعث فراموشی می‌شود؛ بسیاری از افراد فکر می‌کنند که در حین آن هیچ اراده‌ای از خود ندارند یا در حالت خواب هستند. حالت خلسه‌ای که در هنگام آن وجود دارد، باعث این باور غلط می‌شود که فرد بعد از تمام شدن مراحل این روش همه چیز را درباره آن فراموش می‌کند. در هنگام انجام آن فرد کاملاً هوشیار بوده و هر زمانی که بخواهد می‌تواند از این حالت در بیاید. بنابراین این باور اساس درستی ندارد.
- اگر استعداد هیپنوتیزم شدن را دارید، باهوش نیستید؛ بسیاری از افراد بر این باور غلط هستند که اگر این‌کار روی آنها انجام شود، آنها ضریب هوشی کمتری دارند. درحالی‌که تحقیقات نشان داده است، بیشتر افراد قابلیت این‌کار را دارند.
هیپنوتیزم شدن چه حسی دارد؟
در هنگام این عمل افراد احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند. این احساسات شامل آرامش، تمرکز شدید، ذهن باز، تغییرات حسی و رها شدگی است که در اینجا به بررسی آنها می‌پردازیم.
- حس آرامش: آرامشی که هنگام این‌کار به فرد دست می‌دهد، نتیجه روان‌درمانی فرد متخصص است.
- تمرکز شدید: یکی دیگر از ویژگی‌های آن تمرکز بوده که تحت کنترل فرد است. به‌دلیل اینکه این‌کار معمولاً در محیط‌های ساکت و خلوت انجام می‌گیرد، تمرکز روی صحبت‌های روانشناس برای فرد راحت‌تر بوده است. روانشناس به‌گونه‌ای آموزش دیده که فرایند فکری فرد را طوری هدایت کند که در جهت کمک به او برای رفع اعتیاد، کمتر شدن درد و مشکلات رفتاری باشد. در این حالت فردی که روی او این عمل انجام می‌شود، به چیزی که روانشناس می‌گوید، تمرکز می‌کند.
- ذهن باز: یکی از جنبه‌های کلیدی آن تلاش برای ایجاد حالت تلقین‌پذیری شدید است. حین انجام آن فرد نسبت به حالت عادی و بیداری خود به در نظر گرفتن احتمالات پذیراتر است. این پذیرا بودن فرد باعث افزایش حس قدرت شخصی می‌شود. در این حالت فرد به توانایی‌های خود فکر می‌کند و کارهایی که قادر به انجام آنها می‌تواند باشد. بنابراین اعتماد به نفس او بیشتر می‌شود. معمولاً این باز بودن به احتمالات جدید تلقین روانشناس نبوده، بلکه احساسی است که در فرد پنهان شده و طی این عمل آشکار می‌شود.
- تغییرات حسی: هیپنوتیزم یک تلقین حسی است که به فرد اجازه تجربه حس‌های جدید را می‌دهد و این حس تلقین گاهی آنقدر شدید است که فرد حاضر به انجام جراحی بدون بیهوشی می‌شود.
- حس رهایی: هنگام این‌کار، برخی از افراد احساس جدایی یا رهایی را تجربه می‌کنند، گویی کمی از آنچه تجربه می‌کنند دور شده‌اند.. با این حال، افراد هنگام این عمل همچنان از اینکه کجا هستند و چه می‌کنند، آگاهی دارند. برای بعضی از افراد این حس جدایی به صورتی است که انگار روح آنها از بدن‌شان جدا شده و همه چیز را از زاویه بیرونی نگاه می‌کنند. درحالی‌که برای بعضی دیگر ممکن است این گونه نباشد. در هر دو حالت فرد کاملاً از وضعیت خود آگاه است.
هیپنوتیزم چگونه به ترک اعتیاد کمک می کند؟
اگرچه افراد مختلف به این کار واکنش متفاوتی نشان می‌دهند، اما برخی از افرادی که تحت درمان‌های هیپنوتیزمی قرار می‌گیرند، ممکن است توانایی رهایی از برخی الگوهای رفتاری طولانی مدت را در حالت بیداری پیدا کنند. بعضی از مطالعات بر این باورند که هیپنوتیزم با تلقین کردن می‌تواند قدرت اراده فرد را بالا ببرد که این قدرت اراده بالا می‌تواند به ترک اعتیاد فرد کمک کند. این‌کار آگاهی محیطی فرد را کاهش داده و توجه و تلقین را افزایش می‌دهد، در این حین شبکه‌های عصبی می‌توانند این الگو را برای زمان بیداری ذخیره کنند. این به این معنی است که یک‌سری تغییر رفتارها حتی بعد از بیدار شدن فرد و تمام شدن هیپنوتیزم می‌تواند ادامه داشته باشد.
افرادی که دچار اعتیاد می‌شوند را با روش‌های راحت‌تری نیز می‌توان درمان کرد. اصولا این افراد از کمبود عزت نفس رنج می‌برند. با ریشه سابی مشکلات و ایجاد حس دوست داشتن به خود در این افراد درمان بسیار ساده خواهد بود. به این منظور می‌توانید از آموزش تقویت اعتماد به نفس از فرادرس استفاده کنید:
کلام آخر
در آخر، جمع بندی موضوعات مطرح شده به صورت زیر خلاصه می شود:
- هیپنوتیزم یک حالت خواب مانند بوده که بیشترین استفاده آن برای کاهش درد و استرس است، اما در موارد دیگر هم از آن استفاده می‌شود. برای انجام این‌کار به یک محیط آرام و یک متخصص نیاز است. تنها کاری که فرد باید انجام دهد گوش کردن به صحبت‌های روانشناس است.
- روانشناس که به‌صورت ویژه برای این زمان آموزش دیده، فکر فرد را به سویی سوق می‌دهد که برای فرد مفیدتر است. برای مثال در مواردی که هدف کاهش درد است، آرام کردن فرد مهم است، زیرا حس درد با استرس رابطه مستقیمی دارد و این کاهش استرس باعث کاهش درد در فرد می‌شود.
- معمولاً برای انجام این‌کار اعتماد فرد به روانشناس بسیار مهم است، چرا که شک از انجام شدن آن جلوگیری می‌کند. برای جلب این اعتماد معمولاً روانشناس با فرد صحبت کرده و با قدرت بیانی که دارد، فرد را آرام می‌کند.
- با وجود پیشرفت چشمگیر این‌کار در چند سال اخیر بسیاری از افراد آن را به‌عنوان یک علم واقعی قبول ندارند و ادعا می‌کنند که آن یک فریب بزرگ است. علت این امر می‌تواند به‌دلیل وجود نوع نمایشی آن باشد.
- هیپنوتیزم نمایشی همانطور که از اسم آن مشخص است، صرفاً یک نمایش جذاب برای بیننده‌ها است. معمولاً در این نوع نیاز به روانشناس نیست و فردی که آدم‌شناس خوبی باشد، می‌تواند از پس آن بربیاید.
- یکی از نقدهای شدیدی که به این‌کار می‌شود، درباره از دست دادن قدرت اراده است. افراد بر این باور هستند که طی آن فرد از اعمال خود و چیزهایی که می‌گوید آگاهی ندارد. درحالی‌که همه چیز با خواسته و اراده خود فرد انجام می‌شود و فرد آگاهی کامل از محیط اطراف خود دارد.