کمال گرایی را می‌توان یک شمشیر دو لبه دانست. این خصوصیت در افراد کمال گرا از جهتی باعث ایجاد انگیزه در جهت انجام یک کار بدون نقص می‌شود و از سوی دیگر، می‌تواند باعث اضطراب بی مورد افراد شود؛ این اضطراب و به دنبال آن رفتارهایی که از افراد کمال‌گرا سر می‌زند، می‌تواند گاهی اوقات باعث آزار اطرافیان نیز باشد. چگونه می‌توانید از نکات مثبت کمال گرایی خود استفاده کنید و در عین حال نکات منفی را کاهش دهید؟ مطمئناً زمانی که شما قصد ایجاد یک پاورپوینت برای ارائه دارید، می‌توانید ساعت‌های طولانی را صرف ایجاد یک پاورپوینت بی نقص کنید؛ اما آیا این زمان صرف شده، تفاوتی در نتیجه کار شما در ارائه موضوع خواهد داشت؟ در این نوشته به این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه افراد کمال‌گرا می‌توانند ضمن ارضای روحیه کمالگرایی خود، از زمان و انرژی خود به حالت بهینه‌ای استفاده کنند.
نظر متخصصان درباره افراد کمال گرا
مت پلامر، بنیان‌گذار یک سرویس مربی‌گری آنلاین است که با آموزه‌های خود به افراد کمک می‌کند تا بیشترین بهره‌وری را از کار خود داشته باشند. این درباره کمالگرایی می‌گوید:
بسیاری از تمایلات کمال گرایی ریشه در ترس و ناامنی دارند. بسیاری از افراد کمال گرا نگران‌اند که اگر دقت و وظیفه شناسی خود را رها کنند، به عملکرد و جایگاه آنها لطمه زده خواهد شد. آنها حتی در زمانی که کمال گرایی باعث به وجود آمدن یک نتیجه معکوس شود، به کمالگرایی خود پافشاری می‌کنند.
اگر شما هم در رفتار و اعمال خودتان چنین احساسی دارید، باید راه مقابله با مضرات کمالگرایی و نحوه کنترل آن را یاد بگیرید. مهار تمایلات افراد کمال گرا آن‌قدرها هم که به نظر می‌رسد، سخت نیست. آلیس بویز، روانشناس بالینی و نویسنده کتاب‌های «جعبه ابزار ذهن سالم و جعبه ابزار اضطراب» درباره این موضوع دیدگاه جالبی دارد؛ او می‌گوید:
مهمترین موضوع برای کنترل کمال گرایی این است که فشار را از روی دوش خود بردارید. مطمئناً صحبت کردن درباره این موضوع بسیار ساده و عمل کردن به آن برای افراد کمال گرا بسیار دشوار است ولی تا زمانی که فشار را از روی خود کاهش ندهند، نمی‌توانند کمال گرایی خود را کنترل کنند. بهترین کار برای برداشتن فشار این است که برخی از کارها را عمداً ناقص انجام دهید و در برابر فشار روانی که به شما وارد می‌شود، مقاوم و صبور باشید.
تا به اینجا مقدمه‌ای درباره کمالگرایی افراد و مشکلاتی که با آن گریبان گیر هستند، صحبت کردیم. یکی از مراکزی که در ایران در زمینه کمالگرایی و راه‌های قابله با آن آموزش کاربردی را در دسترس عموم مردم قرار داده است، فرادرس است. شما با کیک بر روی لینک زیر می‌توانید این آموزش را ببینید و از آن استفاده کنید:
مقابله با کمال گرایی
تا به اینجا درباره کمال گرایی و مضراتی که داشت صحبت کردیم و یک منبع معتبر را برای شناخت کمال گرایی برای شما معرفی کردیم. در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد که راهکارهای مقابله با کمال گرایی چیست؟
روی امور اصلی تمرکز کنید
مطمئنا تا حال پیش آمده که با یک فرد کمال گرا صحبت کرده باشید. معمولا افراد کمال گرا خواهند گفت که رسیدن به تمامی اهداف کار ساده‌ای نیست یا کامل بودن کار آسانی نیست. پلامر که یکی از روانشناسان بزرگ است در این باره می‌گوید:
سخت‌کوشی شما «تلاش زیادی می‌طلبد» و توجه شما به جزئیات «به‌طور باورنکردنی زمان‌بر است». البته، به عنوان یک کمال گرا، شما هرگز به اهداف خود نخواهید رسید و به محض نزدیک شدن به هر هدفی، نقطه دیگری را به عنوان هدف خود قرار خواهید داد. شما همچنین باید گذر زمان را به عنوان یک هزینه در نظر بگیرید و هزینه رفتار خود را تشخیص دهید. بهترین راه این است که از خود بپرسید: آیا من از زمانم عاقلانه استفاده می کنم؟ آیا من سازنده هستم؟
پلامر در پی گفته‌های بالا، موضوع صرف هزینه در مقابل تأثیر حداکثری را بیان می‌کند؛ به طور مثال در نظر بگیرید که شما برای ارائه یک محصول به مشتری خود 3 ساعت زمان بیشتری صرف می‌کنید. آیا این 3 ساعت باعث عایدی بیشتر برای شما خواهد شد یا همان صرف زمان اولیه برای کسب درآمد از مشتری کفایت می‌کند؟ ما همواره باید تلاش کنید تا ضمن رعایت میزان صرف هزینه و زمان، عایدی حداکثری (تأثیر حداکثری) را برای خود داشته باشیم. مطمئناً برای رسیدن به این دیدگاه و عمل کردن به آن، باید ذهنیت خودمان را تغییر دهیم و بپذیریم که در انجام برخی امور نقص‌هایی داشته باشیم و زمان اصلی خود را به موضوعات اصلی اختصاص دهیم؛ اگر زمان برای کارهای کوچک و پیش پا افتاده زمان زیادی را صرف کنیم و در مقبل زمان کافی برای رسیدن به امور اصلی را نداشته باشیم، کمال گرایی ما به یک نتیجه نامطلوب در زندگی منجر خواهد شد.
برای کارها استاندارهای شخصی تعریف کنید
پلامر می‌گوید که مدیریت این حس در افراد کمال گرا مستلزم این است که برای خودشان استانداردهای شخصی تعریف کنند؛ مثلاً تصور کنید که آن لازم است تا یک نامه‌ای را برای سازمان خود تهیه کنید. قبل از شروع کار ببینید که اگر این کار توسط یار افراد انجام می‌شد، در چه سطحی تحویل داده می‌شد. همچنین شروع کار خود را با سرپرستان خود هماهنگ کنید تا میزان توقع او را برای انجام کار بدانید. حالا که دیدگاه مناسبی دارید، می‌توانید آن کار را شروع کنید. می‌بینید که به جای 10 ساعت، با 5 ساعت آن کار را به سرانجام رساندید و سرپرستتان نیز از شما راضی است. اگر شما این استانداردها را در ابتدای کار برای خود تعریف نمی‌کردید، ممکن بود ساعت‌ها برای ایجاد یک کار بی نقص زمان بگذارید و چه بسا سرپرست شما بابت تأخیر یا سپری شدن زمان طولانی بی نقص بودن کار شما را در نظر نگیرد و حتی از شما ناراضی باشد.
البته باید این موضوع را در نظر بگیریم که در مسیر نوشتن پیش‌نویس نامه شما مشکلاتی نیز وجود داشته باشد. به هیچ عنوان نباید خجالتی باشید و آر بروز خطاها و مشکلات بترسید. همیشه به یاد داشته باشید که نوشته یا کار شما فقط و فقط باید نزد سرپرستتان مفید به نظر بیاید و بی نقص بودن آن همیشه به سود شما نیست؛ بنابراین برای انجام هر کاری استانداری را مشخص کنید و در حد همان استانداردها برایش زمان صرف کنید.
برای کارهای خود چک لیست داشته باشید
پلامر درباره جستجوی کامل صحبت جالبی انجام داده است؛ او می‌گوید:
جستجوی کمال، شبیه به سرگردانی در یک سفر بی هدف است. شما به راه رفتن و راه رفتن ادامه می‌دهید، اما مطمئن نیستید که به مقصدتان نزدیک‌تر می‌شوید یا خیر؟
به طور مثال، افراد کمال گرا همیشه به کار کردن روی یک تکلیف معین ادامه می‌دهد. اما نتیجه نهایی که به‌دست می‌آورند، همواره رضایت‌بخش نیست. بنابراین، به جای تلاش برای پیدا کردن کمالی که هیچ وقت وجد ندارد، بهتر است تا برای خودمان یک چک لیست از امور داشته باشیم؛ به عنوان مثال، زمانی شما در حال کار برای ارائه یک پیشنهاد مناسب به مشتری خود هستید. در این شرایط افراد کمال گرا به این فکر می‌کنند که آیا علائم نگارشی را به دستی استفاده کرده‌ایم؟ آیا فونتی که به کار می‌بریم باعث نارضایتی مشتری نخواهد شد؟
در این شرایط به جای صرف زمان و انرژی بر روی این مسائل، بهترین کار این است که چک لیستی از نیازهای مشتری و آنچه باید به او معرفی کنید را آماده داشته باشید. به این ترتیب شما آنچه که برای مشتری‌تان مهم است، را رعایت کرده‌اید و حتی اگر فونت استفاده شده توسط شما خوب نباشد یا از «؛» در محل مناسبی استفاده نکرده باشید، تأثیر بسزایی روی فروش شما به مشتری نخواهد داشت؛ چرا که او می‌بیند که شما تمام جوانب کاری که برای او مهم بوده را رعایت کرده‌اید؛ بنابراین امور خود را به بخش‌های مختلف تقسیم کنید و یک چک لیست کامل ایجاد کنید و هر بخشی که تمام شد، آن را تیک بزنید و به سراغ مرحله بعد بروید تا کار شما کاملاً تمام شود. به این ترتبی شما به راحتی می‌توانید فعالیت‌های خود را کنترل کرده و زمان خود را مدیریت کنید. اگر مایل هستید تا درباره مدیریت زمان بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم تا از آموزش زیر دیدن کنید:
نشخوار فکری نکنید!
بسیاری از افراد کمال گرا تمایل به نشخوار فکری دارند و به طور مکرر در مورد یک موضوع یا مشکل خاص، فکر می‌کنند، بدون اینکه هرگز به راه حلی برسند. بویز یکی دیگر از روانشناسان بزرگ در این باره می‌گوید:
نشخوار فکری به اضطراب مربوط می شود. افرادی که نشخوار فکری می کنند تمایل دارند که خود را کمتر ببخشند. این موضوع بسیار آزار دهنده است و مانع رشد فرد می‌شود. نشخوار فکری را با حل مسئله اشتباه نگیرید و به جای تمرکز روی افکاری که تمامی ندارند، به دنبال پیدا کردن راه حل برای حل مسائل پیش رو باشید.
برای مقابله با این موضوع باید موضوعات زیر را در نظر بگیریم:
محرک‌های خود را شناسایی کنید: بویز می‌گوید اولین گام برای غلبه بر این عادت، این است که دقیقاً ببینیم که چه زمانی این کار (نشخوار فکری) را انجام می‌دهیم و هر زمان که این اتفاق افتاد شرایط و موقعیت خود را بر روی کاغذ یادداشت کنیم؛ باید دقیقاً ببینیم که کجا هستیم، چه ساعتی از روز است و حتی چه کسانی اطراف ما هستند. بعد از ثبت موقعیت‌های مختلف نوبت به پیدا کردن شرایط ثابتی می‌رسد که در نوشته‌های ما موجود است. با شناخت آن شرایط به خوبی می‌توانیم آن را از خود دور کنیم و در مقابله با آنها عکس‌العمل بهتری داشته باشیم.
به اولین واکنش خود اعتماد نکنید: ممکن است در گذشته برای شما اتفاقی مانند تنش با یک همکار افتاده باشد. پس از آن تنش، ممکن است شما دائما به آن موضوع و صحبت‌هایی که انجام شده است، فکر کنید. در نظر داشته باشید که مطمئنا شما رد افکارتان نگاه درستی به وضعیت ندارید و فقط تمایل دارید روی همه چیزهای بد تمرکز کنید. بنابراین نمی‌توانید به آنچه ذهن نشخوارکننده‌تان به شما می‌گوید اعتماد کنید. به همین دلیل در این شرایط به جای فرو رفتن در افکار منفی خود، سعی کنید که به خودتان زمان دهید تا کم کم سایر جوانب برایتان روشن شود.
به دنبال انحراف تصورات خود باشید: در شرایطی که شما غرق در تفکرات خود هستید و نشخوار فکری می‌کنید، سعی کنید حواس خود را به موضوع دیگری پرت کنید. بهترین کار برای حواس پرتی، این است که در آن زمان به سراغ کاری بروید که برای شما جذاب است و در عین حال می‌تواند موجب خستگی شما شود؛ به این ترتیب شما به صورت ناخواسته به خود زمانی را داده‌اید تا از آن افکار دور شوید.
مثبت فکر کنید: غرق شدن در افکار و نشخوار فکری معمولاً منجر به اجتناب کردن از انجام برخی وظایف می‌شود. حتی ممکن است نشخوار فکری به قدری روی روحیه شما تأثیر بد بگذارید که شما را از فعالیت‌های روزانه‌تان دور کند. در این شرایط بهترین کار این است که به موفقیت‌ها و مسیرهایی که منجر به موفقیت‌های شما شده است، فکر کنید. تمرکز روی این افراد مثبت، شما را از نشخوار فکری که در آن گیر کرده بودید، آزاد می‌کند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، آماده فعالیت و ادامه کار خود خواهید بود.
با دیگران صحبت کنید
سعی کنید با اطرافیان خود از دوست، پرد و مادر گرفته تا رئیس و همکارانتان صحبت کنید و. به آنها توضیح دهید که شما در انجام امور خیلی به خودتان سخت می‌گیرید. از آنها بخواهید که هر زمانی شما را در این وضعیت دیدند، به شما تلنگر بزنند و شما را باخبر کنند. مطمئناً در زمانی که آنها به شما تلنگر می‌زنند، شما ناراحت خواهید شد ولی سعی کنید در برابر آنها جبهه نگیرید و روی آنچه می‌گویند، فکر کنید.
نتیجه گیری
افراد کمال گرا را می‌توان یکی از پراضطراب‌ترین افراد جامعه دانست. آنها هر چند تلاش می‌کنند که تمام کارهای خودشان را بی نقص انجام دهند، ولی در مسیر انجام امور، به خود و اطرافیانشان آسیب زیادی وارد می‌کنند؛ بنابراین کنترل حس کمال گرایی در شکوفایی آنها نقش بسزایی دارد. شاید بهترین راه برای کنترل کمالگرایی، پیدا کردن درک صحیحی از زمان و میزان هدر رفت آن برای امور مختلف است. افراد کمال گرا باید به خوبی تشخیص دهند که کدام یک از امور، اولویت بیشتری دارند، برای انجام کارها یک چک لیست منظم تهیه کنند و بر اساس برنامه ریزی قبلی، به سراغ اهداف خود بروند؛ رعایت این اصول را می‌توان مهمترین گام‌ها برای کنترل کمال گرایی دانست. در نظر داشته باشید که کمال گرایی نیز مانند بسیاری دیگر از اختلالات باید جدی گرفته شوند و در صورتی که نتوانیم آنها را در زندگی خود کنترل کنیم، باعث ایجاد اضطراب و آزاد برای خود و اطرافیانمان خواهد شد.
برای مقابله با کمال گرایی و سایر اختلالات روانشناسی، بهترین و کارآمدترین فعالیت، یادگیری و انتقال آن به دیگران است. اگر در این زمینه علاقه‌مند به یادگیری هستید، پیشنهاد ما استفاده از منابع معتبر آموزشی است که توسط فرادرس تهیه و تولید شده است. برای مشاهده آموزش‌های روانشناسی فرادرس به لینک زیر مراجعه کنید: