اهدای خون در بيشتر موارد بدون هيچ گونه عارضه ای انجام مي پذيرد. اما در گاهی اوقات و در برخی از افراد ممکن است به بروز چند عارضه جانبی اهدای خون برخورد شود که در این نوشتار با آنها آشنا می شویم.
آیا می‌دانستید:
الف. به طور متوسط هر فرد بزرگسال ۴.۵ تا ۵.۵ لیتر خون در بدن‌اش دارد،
ب. زنان نسبت به مردان خون کم‌تری دارند،
پ. بدن یک کودک ۵ ساله به اندازه‌ی یک فرد بزرگسال خون دارد،
ت. مقدار خون موجود در یک نوزاد تنها ۲ لیتر است،
ث. هنگام اهدای خون، حدود ۲۵۰ الی ۵۰۰ سی‌سی (نیم لیتر) خون از شما گرفته می‌شود.
فواید اهدای خون
پژوهش‌ها، مطالعات، و مشاهدات علمی بسیاری، از فواید اهدای خون برای سلامتی افراد پرده برداشته‌اند. از جمله‌ی این فواید می‌توان به نجات جان و زندگی دیگران، سوزاندن کالری، بهبود سلامت دستگاه قلبی و عروقی، پیشگیری از سرطان، و غیره اشاره کرد. احتمالا این فواید را در بسیاری از مقاله‌ها و مجلات مشاهده کرده‌اید. ولی، آیا اهدای خون عوارض جانبی نیز به همراه دارد؟
پیش از آن‌که به موضوع اصلی بپردازیم، باید یادآوری کنیم همه‌ی آدم‌ها نمی‌توانند خون‌شان را اهدا کنند. چرا؟ زیرا ممکن است خطر ایجاد عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون افزایش یابد. عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون یعنی عفونت‌هایی که با تزریق خون فرد آلوده به فرد دیگر انتقال می‌یابند. به دلیل وجود خطرات احتمالی برای گیرنده‌های خون، فرد متقاضی برای اهدای خون باید فرم‌های مربوط به سوابق پزشکی را پر کند؛ این فرم‌ها به صورت محرمانه نگهداری خواهند شد. اگر فرد متقاضی بتواند تمام صلاحیت‌های مورد نیاز را احراز کند، قادر به اهدای خون خواهد بود. ولی اگر فرد متقاضی حتی یکی از صلاحیت‌های مورد نیاز را نداشته باشد، باید در زمان‌های بعد برای این کار اقدامات کند یا حتی در صورت وجود عفونت در خون، تحت درمان‌های پزشکی قرار گیرد، تا بعد از آن بتواند به اهدای خون بپردازد.
علی‌رغم فواید زیاد اهدای خون برای سلامتی، این کار ممکن است عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشد که لازم است پیش از اقدام به این کار و اهدای سخاوتمندانه‌ی خون‌تان از آنها آگاه شوید. می‌توانید پیش از آن‌که بخواهید خون‌تان را اهدا کنید، به دقت به این اطلاعات توجه کنید و خود را به خوبی آماده کنید.
عوارض جانبی اهدای خون
۱. سرگیجه
سرگیجه یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی اهدای خون است؛ این یک اتفاق طبیعی است که در اثر از دست دادن مقداری خون در بدن رخ می‌دهد. معمولا میزان خونی که در فرایند اهدای خون از بدن خارج می‌شود حدود ۲۵۰ الی ۵۰۰ سی‌سی است. این مسئله می‌تواند باعث افت فشار خون و احساس سرگیجه شود. بروز سرگیجه در افراد اهدا کننده‌ی خون معمولا رخ می‌دهد. اگر بعد از اهدای خون دچار سرگیجه شدید، می‌توانید دراز بکشید و کمی استراحت کنید. سپس احتمالا پرسنل حاضر در مراکز اهدای خون برای کمک به توقف سرگیجه، برای‌تان کمی خوراکی می‌آورند. این حالت معمولا موقتی است و بعد از طبیعی شدن فشار خون، برطرف می‌شود. ولی اگر سرگیجه‌تان ادامه پیدا کرد، حتما از بهیاران حاضر در مرکز اهدای خون کمک بخواهید.
۲. لرز
افت ناگهانی فشار خون می‌تواند باعث ایجاد لرز نیز بشود. بعد از اهدای خون، کمی طول می‌کشد تا قلب‌تان بتواند خون تازه را به تمام نقاط بدن برساند. این وضعیت می‌تواند باعث لرز و تعریق، و هم‌چنین گیجی و ضعف شود. جهت به حداقل رساندن این عارضه‌ی جانبی باید قبل و بعد از اهدای خون، به اندازه‌ي کافی و متعادل غذا و نوشیدنی میل کنید و به اندازه‌ی کافی نیز بخوابید.
۳. هماتوم
هماتوم عبارت است از کبودی ناشی از ورود سوزن به داخل رگ‌ها و ایجاد خونریزی محدود در آن ناحیه. این کبودی‌ها معمولا پس از هر گونه خونگیری اتفاق می‌افتند؛ اگرچه وجود آنها کاملا موقتی است و معمولا حداکثر بعد از ۳۶ ساعت ناپدید می‌شوند. این کبودی‌ها، به طور طبیعی، پیش از محو شدن کمی گسترده‌تر می‌شوند و شاید حتی کمی ترسناک به نظر برسند. به هر حال، اگر نگران بروز این کبودی‌ها هستید، بعد از خروج سوزن از دست‌تان به مدت ۱۰ دقیقه آن ناحیه را به خوبی فشار دهید، به اندازه‌ي کافی استراحت کنید، بارهای سنگین بلند نکنید، و هنگام خواب بازوی‌تان را بالاتر از قلب‌تان قرار دهید.
۴. احساس درد در ناحیه‌ی بازو
اگر در ناحیه‌ی بازو کمی احساس درد دارید، می‌توانید از استامینوفن یا سایر مسکن‌ها استفاده کنید. ولی توجه داشته باشید، باید از مصرف آسپیرین و ایبوپروفن خودداری کنید.
۵. حالت تهوع
ممکن است به برخی دلایل، افراد هنگام اهدای خون دچار حالت تهوع شوند. از جمله‌ی این دلایل می‌توان به احساس درد در هنگام خونگیری، مشاهده‌ی خون یا مشاهده‌ی ناراحتی سایر اهدا کننده‌ها، تحمل اضطراب و تنش ناشی از انجام فرایند اهدای خون و غیره اشاره کرد. این مشکل را می‌توانید با استراحت و تلاش برای برقراری احساس آرامش برطرف کرد.
۶. استفراغ
اگر احساس حالت تهوع داشته باشید، معمولا در پی آن استفراغ نیز رخ خواهد داد. ولی استفراغ کردن بعد از اهدای خون آن‌چنان شایع نیست. این وضعیت ممکن است ناشی از تاثیرات پیچیده‌تری باشد؛ از این رو، بهتر است از بهیاران مرکز اهدای خون کمک بخواهید و به خوبی استراحت کنید.
۷. احساس درد و گزگز
احساس درد و گزگز بعد از اهدای خون باید یک عارضه‌ی جدی تلقی شود. چنان‌چه فرد اهدا کننده در ناحیه‌ی بازو دچار احساس درد و گزگزی شود که به سمت انگشتان ادامه می‌یابد، باید بهیاران مرکز اهدای خون را خبردار کند یا به سرعت نزد پزشک برود.
۸. احساس بیماری
اگر ظرف چهار روز بعد از اهدای خون، دچار علائمی نظیر سرماخوردگی یا آنفولانزا (تب، سردرد، یا گلودرد) شدید، باید فورا مرکز اهدای خون را از این مسئله باخبر کنید، تا در صورت نیاز، اقدامات پزشکی لازم را انجام دهند.
۹. احساس خستگی مفرط
احساس کمی خستگی بعد از اهدای خون می‌تواند مسئله‌ای طبیعی باشد، زیرا گردش خون در مغز کمی کاهش می‌یابد. ولی احساس خستگی مفرط در میان افراد اهدا کننده‌ی خون آن‌چنان شایع و طبیعی نیست. با این‌که وضعیت بسیاری از اهدا کننده‌های خون با گذشت مدت کوتاهی بعد از این کار، به حالت عادی بر می‌گردد، شمار اندکی از اهدا کننده‌ها نیز ممکن است با این عارضه مواجه شوند. اگر بعد از اهدای خون احساس خستگی مفرط کردید و حتی در آستانه‌ی ضعف و از حال رفتن قرار گرفتید، باید فورا دراز بکشید و استراحت کنید. به احتمال زیاد، بعد از مدتی حال‌تان بهتر خواهد شد.
۱۰. از حال رفتن
این وضعیت معمولا در اثر از دست دادن خون اتفاق می‌افتد. چنان‌چه بعد از اهدای خون به طور ناگهانی از جا برخیزید، یا به مدت طولانی سر پا بایستید، ممکن است دچار این حالت شوید. به علاوه، این وضعیت به دلیل افت فشار خون نیز رخ می‌دهد. در این صورت، دراز بکشید و پاهای‌تان را بالا ببرید، مایعات و خوراکی‌های نمکی (بیسکوییت یا غذای سبک) مصرف کنید؛ با انجام این کارها، به سرعت حال‌تان بهتر خواهد شد.
۱۱. عفونت
چنان‌چه سوزن مورد استفاده برای خونگیری استریل نباشد، احتمال ایجاد عفونت‌های باکتریایی وجود خواهد داشت. و اگر هم دچار بیماری عفونی هستید، پیش از اهدای خون حتما پرسنل مرکز اهدای خون را در جریان قرار دهید تا عفونت از طریق خون‌تان به شخص گیرنده‌ای که خود، با بیماری دست پنجه نرم میکند، منتقل نشود.
بروز بیشتر عوارض بالا در هنگام افت فشار خون بسیار شایع است. این عوارض نباید موجب نگرانی‌تان شوند. این‌ها واکنش‌های معمول بدن در هنگام اهدای خون و بعد از آن هستند. احتمال بروز و شدت این عوارض بسته به افراد مختلف متفاوت است؛ ولی در هر صورت، بهیاران حاضر در مرکز اهدای خون در صورت لزوم تمام اقدامات لازم را برای حل مشکلات‌تان به عمل می‌آورند. با وجود این، چنان‌چه این عوارض تا مدتی بعد از اهدای خون ادامه پیدا کردند، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. ممکن است مشکلی در خون‌تان وجود داشته باشد که باعث ادامه‌دار شدن این عوارض شده است.
ولی به طور کلی، بروز عمده‌ی این عوارض معمولا به ندرت اتفاق می‌افتد. بهیاران مرکز اهدای خون در آن‌جا حاضر هستند تا پیش از اهدای خون وضعیت‌تان را بررسی، و بعد از اهدای خون نیز فورا به مشکلات احتمالی‌تان رسیدگی کنند. نگران هیچ چیز نباشید، و با خیال راحت انجام این کار خیر بپردازید.