تاثیر طب سوزنی بر افسردگی به موضوعی تبدیل شده است که به طور روزافزون توسط پژوهشگران غربی و شرقی مورد بررسی و پژوهش قرار می‌گیرد. با اینکه اجماع نظر در خصوص اهمیت جایگاه طب سوزنی برای درمان افسردگی وجود ندارد، باید پذیرفت بررسی تجربی این روش درمانی واقعا کار دشواری است.
به همین خاطر، بیشتر پژوهش‌های موجود دارای کیفیت پایین هستند. به عبارت دیگر، به سختی می‌توان متوجه شد آیا طب سوزنی تاثیر قابل توجهی بر درمان افسردگی دارد یا خیر – تاثیری فراتر از آن‌چه، طبق بررسی‌ها و تجربه‌های پیشین، می‌توانیم از دارو، درمان‌های عملی، یا ترکیب این دو روش به دست بیاوریم.
با وجود این، محبوبیت طب سوزنی روز به روز در حال افزایش است – به خصوص، در شرق؛ به این ترتیب، این روش به عنوان یک راهکار درمانی بالقوه برای افسردگی شایسته‌ی توجه بیش‌تری است، به خصوص از طرف کسانی که نتیجه‌ی مطلوبی از سایر روش‌های درمانی به دست نیاورده‌اند.
۱. افسردگی چیست
به عنوان یک توضیح سریع و مختصر باید گفت، افسردگی یک بیماری است که با برخی علائم خاص، نه فقط غم یا اندوه، شناخته می‌شود. این بیماری شامل ابتلای دائمی فرد به خلق و خویی غمگین و افسرده یا از دست دادن علاقه یا اشتیاق به انجام کارها یا چیزهای مختلف می‌شود؛ البته، علاوه بر این‌ها، افسردگی شامل علائمی دیگری نیز می‌شود که در ادامه، به مهمترین مواردشان اشاره می‌کنیم:
- تغییر در وزن و اشتها
- ناتوانی در حفظ تمرکز
- رنج بردن از افکار منفی و نگرانی درباره‌ی آینده
- احساس زودرنجی، خستگی، یا تحریک‌پذیری
- سخت به خواب رفتن یا خوابیدن بیش از اندازه
- احساس درماندگی درباره‌ی آینده
- داشتن افکاری درباره‌ی خودکشی
طبق پژوهش‌ها، افسردگی دارای یک علت واحد و مشخص نیست. وضعیت شیمیایی مغز، هورمون‌ها، ژنتیک، تجربه‌هایی در زندگی، و وضعیت سلامت فیزیکی، همگی می‌توانند در این میان ایفای نقش کنند.
با اینکه عمدتا افسردگی را می‌توان به وسیله‌ی دارو، روان درمانی، یا ترکیبی از هر دو درمان کرد، روش‌های درمانی مکمل و جایگزین به طور روزافزون توسط افراد مبتلا به افسردگی مورد استفاده یا بررسی قرار می‌گیرند.
۲. طب سوزنی چیست
طب سوزنی تکنیکی است بر اساس طب سنتی چینی که شامل باز کردن مجاری انرژی (چی) است که گفته می‌شود درون بدن وجود دارند.
طب چینی ذهن و بدن را در حال تعامل با یکدیگر می‌پندارد؛ به این گونه که هر آن‌چه در ذهن‌تان احساس می‌کنید می‌تواند تاثیر فیزیکی بر بدن‌تان بگذارد.
هیجان‌ها توسط پنج عنصر مختلف زیر نشان داده می‌شوند:
- ترس (آب)
- خشم (چوب یا جنگل)
- شادی (آتش)
- نگرانی (خاک یا زمین)
- اندوه (فلز)
متخصصان طب سنتی چینی معتقدند، این عناصر بر اندام‌های داخلی تاثیر می‌گذارند که به عنوان “یین” یا “یانگ” در نظر گرفته می‌شود. گفته می‌شود هر یک از اندام‌های بدن با یک هیجان خاص تطبیق دارد.
برای مثال، گفته می‌شود کبد با هیجان خشم در ارتباط است. به گفته‌ی متخصصان طب چینی و طب سوزنی، داشتن احساس خشم می‌تواند کارکرد کبد را دچار اختلال کند و انسداد جریان انرژی در کبد نیز می‌تواند باعث ایجاد احساس خشم شود.
به منظور رهایی از این انسداد که باعث می‌شود انرژی در نقطه‌ای از بدن گیر بیفتد، طب سوزنی مریدین‌های موجود در بدن را پاکسازی می‌کند و به ”چی” اجازه می‌دهد آزادانه در بدن جریان پیدا کند. این هدف از طریق فرو کردن سوزن‌های نازکی در نقاط خاصی از بدن محقق می‌شود که به اعتقاد متخصصان طب سوزنی، بر مریدین‌ها منطبق و با اندام‌های بدن در اتصال هستند.
طب سوزنی تنها روش درمانی سنتی برای افسردگی نیست؛ برای رهایی از این مشکل می‌توانید ۷ نکته بی‌نظیر درباره درمان افسردگی با یوگا را نیز مطالعه کنید.
۳. عوارض جانبی احتمالی طب سوزنی
با اینکه عوارض جانبی طب سوزنی به ندرت مشاهده می‌شوند، لازم است بپذیریم که چنین عوارضی وجود دارند. در این بخش، به برخی از اثرات جانبی خفیف و جدی ناشی از طب سوزنی اشاره می‌کنیم. سپردن طب سوزنی به یک فرد متخصص و مجرب می‌تواند خطر عوارض جانبی این روش درمانی را کاهش دهد.
عوارض جانبی خفیف بالقوه
عوارض جانبی زیر ممکن است در محل فرو بردن سوزن‌ها مشاهده شوند:
- خارش
- واکنش آلرژیک یا حساسیتی
- احساس سوزش
- خونریزی یا کبودی
عوارض جانبی شدید و نادر
عوارض جانبی زیر نادر ولی محتمل هستند:
- آسیب عصبی
- عفونت
- سرگیجه یا بیهوشی
این عوارض جانبی عموما در نتیجه‌ی انجام ناشیانه و نامناسب طب سوزنی است؛ به همین خاطر نیز مراجعه نزد یک متخصص مجرب برای انجام طب سوزنی از اهمیت بالایی برخوردار است.
۴. نحوه‌ی انجام طب سوزنی برای درمان افسردگی
طب سوزنی چگونه بر افسردگی اثر می‌کند؟ متخصص طب سوزنی سوزن‌ها را در نقاط خاصی از بدن فرو می‌کند که به اعتقاد وی، با هیجان‌های منفی فرد بیمار در ارتباط هستند.
به نظر می‌رسد این سوزن‌ها انرژی مسدود شده یا عدم تعادل را در بدن برطرف می‌کند؛ این انرژی‌ها و عدم تعادل در بدن بر وضعیت ذهنی تاثیر می‌گذارند. بسته به وضعیت بیماری فرد، وی باید هفته‌ای یک بار یا چند بار در طول یک هفته این فرایند را تجربه کند.
در این بخش، به برخی از نقاط خاص در بدن اشاره می‌کنیم که ممکن است برای تسکین علائم افسردگی توسط طب سوزنی مورد استفاده قرار بگیرند.
هر یک از این‌ها با نقاط خاصی در بدن منطبق هستند:
- گوان‌یوان (CV4): بخش پایین کمر
- چی‌های (CV6): زیر ناف
- ژونگ‌وان (CV12): بالای شکم
- هگو (L14): روی دست
- صاحب قلب 6 (MH6): داخل مچ دست
- یانگ‌لینگ‌چوان (GB34): روی پا
- زوسانلی (ST36): زیر زانو
- تای‌کی (K13): روی قوزک پا
- شوگو (BL65):
بنابراین، بعد از آن‌که متخصص طب سوزنی سوزن‌ها را در موقعیت‌های شناسایی شده فرو کرد، باید بی‌حرکت و در آرامش کامل روی تخت مخصوص بخوابید و مثلا آهنگ گوش دهید، رایحه‌درمانی کنید، یا از نورپردازی آرامش‌بخش بهره بگیرید.
به این ترتیب، فارغ از آن‌که آیا طب سوزنی واقعا می‌تواند افسردگی را درمان کند یا خیر، به سادگی می‌توان متوجه شد این روش قادر است حال و احساس‌تان را بهبود ببخشد. در واقع، به حالتی که پس از دریافت طب سوزنی در فرد ایجاد می‌شود، “آکیوبلیس،” به معنی شادی و آرامش پس از طب سوزنی، گفته می‌شود.
۵. پژوهش‌ها در زمینه‌ی طب سوزنی و افسردگی
با اینکه مطالعات متعددی در خصوص اثربخشی طب سوزنی بر درمان افسردگی به عمل آمده‌اند، گاهی اوقات کیفیت این مطالعات مورد تردید قرار می‌گیرند.
دلیل این تردید این نیست که پژوهشگران واقعا به دنبال بررسی مناسب طب سوزنی نبوده‌اند، بلکه در واقع به این خاطر است که انجام یک مطالعه‌ی مناسب جهت آزمایش میزان اثربخشی این روش درمانی بدون بیان نظرات جانبدارانه دشوار است.
در ادامه، به چند عامل بالقوه‌ی ایجاد نظرات جانبدارانه و علت به وجود آوردن مشکل، به ویژه برای مسئله‌ای نظیر طب سوزنی، اشاره خواهید کرد.
- دشواری در ایجاد شرایط کنترل به حد کفایت (مثلا ایجاد شرایط جعلی برای طب سوزنی دشوار است)
- دشواری در ایجاد شرایط کور برای بیماران و متخصصان (مثلا یک متخصص طب سوزنی در همه حال می‌داند در حال انجام طب سوزنی بر روی یک بیمار است)
- مشکل گزارش نظرات جانبدارانه (مثلا مطالعات در شرق در مقایسه با مطالعات به عمل آمده در دانشگاه‌های غربی نظر مطلوب‌تری نسبت به طب سوزنی دارند)
- مشکل اثر پلاسیبو یا دارونمایی قوی در طب سوزنی (به این ترتیب، به سختی می‌تواند هر گونه تاثیر واقعی کوچک‌تر را تشخیص داد)
بنابراین، یک مطالعه‌ی پژوهشی قوی در خصوص اثربخشی طب سوزنی بر افسردگی باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ چنین مطالعه‌ای باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- باید یک گروه کنترل مناسب و کامل داشته باشد.
- تاثیر پلاسیبو یا دارونمایی را نیز مد نظر قرار دهد.
- شرایط کور را مد نظر قرار دهد.
- نتایج در موقعیت‌های مختلف مشابه‌ی یکدیگر باشند.
پژوهشی در خصوص اثربخشی طب سوزنی بر افسردگی: بررسی مطالعه
به جای بررسی جداگانه‌ی نتایج برخی مطالعات، در این بخش به یافته‌های یک بررسی گسترده‌ی مطالعاتی که شامل ۶۴ مطالعه‌ی مستقل و ۷۱۰۴ شرکت‌کننده است، نگاهی می‌اندازیم.
آن‌چه این بررسی مطالعاتی نشان داد این بود که بیشتر این مطالعات در خطر انواع مختلفی از نتایج و نظرات جانبدارانه بوده‌اند (مثلا در مرحله‌ی تشخیص، انتخاب، گزارش، و غیره).
با وجود این، شواهد کم کیفیتی وجود دارند که نشان می‌دهند طب سوزنی می‌تواند به طور نسبی، و در مقایسه با شرایط عدم درمان، قرار داشتن در لیست انتظار درمان، یا انجام درمان‌های معمول، از شدت علائم افسردگی بکاهد.
وقتی پژوهشگران اثربخشی طب سوزنی واقعی را با شرایط ساختگی و جعلی مقایسه کردند، دریافتند کاهش شدت علائم افسردگی پس از انجام طب سوزنی واقعی اندکی قابل‌توجه‌تر بود. این مسئله نشان می‌دهد، اثربخشی طب سوزنی برای افسردگی چیزی فراتر از یک اثر دارونمایی صرف است.
هم‌چنین، مقایسه‌ی طب سوزنی و مصرف داروی ضد افسردگی نشان داد، شواهد کم کیفیتی وجود دارند که فواید اندکی را در خصوص استفاده از طب سوزنی نشان می‌دهند؛ این شواهد نیز بر اساس نوع داروی مصرفی و حالت طب سوزنی (الکتریکی در مقایسه با معمولی) متغیر هستند.
در نهایت، نتایج مقایسه‌ی طب سوزنی با روان درمانی نامشخص بودند. شواهد قدرتمندی وجود ندارند که نشان دهند اثر بخشی طب سوزنی بالاتر از اثربخشی روان درمانی بر درمان افسردگی باشد.
به علاوه، مطالعات اندکی نتایج مطالعات قبلی را پیگیری کرده‌اند یا سایر متغیرها را از قبیل کیفیت زندگی بیماران که نقش مهمی در پژوهش‌های افسردگی ایفا می‌کنند، مورد مطالعه قرار داده‌اند.
پژوهش‌های غربی درباره‌ی طب سوزنی و استرس
هم‌چنین، شواهدی نیز وجود دارند که اثربخشی طب سوزنی را در خصوص انسداد هورمون‌های استرس و واکنش بدن به استرس نشان می‌دهند. دلیل این مسئله نیز ممکن است این باشد که سوزن‌ها مواد ضد درد طبیعی موجود در مغز را به صورت اندورفین فعال می‌کنند.
۶. آیا طب سوزنی برای درمان افسردگی در مورد وضعیت من مناسب است؟
آیا هنوز مطمئن نیستید آیا طب سوزنی برای درمان افسردگی در مورد وضعیت شما مناسب است یا خیر. در این بخش، به چند عامل مهم اشاره می‌کنیم که باید مد نظر قرار دهید:
- آیا از عهده‌ی هزینه‌های آن بر می‌آیید یا آیا هزینه‌های آن تحت پوشش برنامه‌ی بیمه‌ی درمانی‌تان قرار دارد یا خیر؟
- آیا زمان کافی برای حضور مرتب در جلسات طب سوزنی دارید یا خیر؟
- آیا آماده‌ی تجربه یا پذیرش عوارض جانبی بالقوه‌ی آن هستید؟
- آیا در اطراف‌تان یک متخصص مجاز برای ارائه‌ی خدمات طب سوزنی وجود دارد یا خیر؟ اگر در این مورد اطلاعات کافی ندارید، بهتر است از پزشک معالج‌تان بخواهید یک متخصص طب سوزنی به شما معرفی کند.
- آیا از سایر روش‌های درمان افسردگی ناامید شده‌اید یا به دنبال روش‌های درمانی تکمیلی می‌گردید؟
- آیا درباره‌ی تمایل‌تان به استفاده از طب سوزنی با پزشک معالج‌تان صحبت کرده‌اید؟
بر اساس پاسخ‌های‌تان به این پرسش‌ها، به درک بهتری از این مسئله خواهید رسید که آیا طب سوزنی برای شرایط شما مناسب است یا خیر.
سخن آخر
استفاده از طب سوزنی برای درمان افسردگی یکی از روش‌های جایگزین است که پژوهش‌های اندکی تاکنون جهت تایید اثربخشی آن به عمل آمده‌اند. به نظر می‌رسد، این روش درمانی که بر اساس طب سنتی چینی به وجود آمده است، فواید اندکی برای افراد مبتلا به افسردگی داشته باشد. اگر تصمیم گرفته‌اید از این روش درمانی استفاده کنید، حتما نزد یک متخصص مجاز و مجرب بروید.
ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی
منبع: verywellmind