بسیاری از متخصصان معاصر روانشناسی شخصیتی معتقدند که پنج بعد اصلی شخصیتی وجود دارند که غالباً از آن‌ها به عنوان ۵ عامل بزرگ شخصیت یاد می‌شود. این پنج عامل شخصیتی گسترده که توسط این تئوری توصیف شده‌اند، عبارتند از برونگرایی، توافق، درستکاری، روان‌رنجوری و باز بودن است.

تئوری‌های شخصیت از مدت‌ها پیش تلاش کرده‌اند که دقیقاً مشخص کنند چه تعداد ویژگی‌های شخصیتی وجود دارد. نظریه‌های اولیه تعداد متنوعی از ویژگی‌های ممکن را ارائه داده‌اند، از جمله لیست گوردون آلپورت ۴۰۰۰ ویژگی شخصیتی ارائه می‌دهد، 16 عامل شخصیتی ریموند کتل دارد و نظریه‌ی سه عاملی هانس آیزنک هم مطرح است.

با این حال، بسیاری از محققان بر این باور بودند که نظریه‌ی کتل بسیار پیچیده است و نظریه‌ی آیزنک محدودیت زیادی دارد. در نتیجه، نظریه‌ی پنج عاملی برای توصیف صفات اساسی که به عنوان بلوک‌های ساختاری شخصیت به کار می‌روند، پدید آمد.

۵ عامل بزرگ شخصیت کدام‌ها هستند؟

امروزه، بسیاری از محققان بر این باورند که آن‌ها پنج ویژگی اصلی شخصیتی هستند. شواهد این نظریه به مدت سال‌ها رو به رشد بوده‌است، با شروع تحقیقات دی.‌ دبلیو فیسک (1949) و بعدها توسط سایر محققان از جمله نورمن (1967)، اسمیت (1967)، گلدبرگ (1981) و مک کرا و کاستا (1987) گسترش یافت.

“پنج عامل بزرگ” مقوله‌های وسیعی از ویژگی‌های شخصیتی هستند. در حالی که مطالب علمی قابل‌توجهی وجود دارد که از این مدل پنج عاملی شخصیت پشتیبانی می‌کنند، اما محققان همیشه بر برچسب‌های دقیق و ثابت برای هر بعد موافق نیستند.

توجه به این نکته که هر یک از ۵ عامل بزرگ شخصیت بازه‌ای بین دو افراط را نشان می‌دهد، حائز اهمیت است. به عنوان مثال، برونگرایی نشان‌دهنده‌ی یک استمرار بین برونگرایی شدید و درون‌گرایی شدید است. در دنیای واقعی، اکثر مردم در جایی بین دو انتهای هر بعد قرار دارند.

این پنج دسته معمولاً به شرح زیر هستند.

۱. باز بودن (پذیرا بودن)

این صفت ویژگی‌هایی از قبیل تخیل و بینش را دارد. افرادی که این صفت را به میزان زیادی دارند، معمولا دارای طیف گسترده‌ای از علاقمندی‌ها هستند. آن‌ها در مورد جهان و آدم‌های دیگر کنجکاوی دارند و مشتاق یادگیری چیزهای جدید و لذت بردن از تجربیات جدید هستند.

این آدم‌ها معمولا بسیار ماجراجو و خلاق هستند. اما کسانی که از این ویژگی به مقدار کمی برخوردارند، بسیار سنتی‌تر هستند و ممکن است با تفکر انتزاعی مشکل داشته باشند.

۲. درستکاری

از ویژگی‌های استاندارد این بعد شخصیتی می‌توان به سطح بالای اندیشه‌ورزی، کنترل خوب تکانه و رفتارهای هدفمند اشاره کرد. این آدم‌ها از قبل برنامه‌ریزی دارند، در مورد چگونگی تاثیر رفتارشان بر دیگران فکر می‌کنند، و حواس‌شان کاملا به مهلتی که برای انجام وظایف به آن‌ها داده شده، است.

۳. برونگرایی

برونگرایی با تحریک‌پذیری، معاشرت‌پذیری، پرحرفی، جسارت و میزان بالای ابراز احساسات عاطفی مشخص می‌شود. افرادی که ویژگی برونگرایی را در حد بالایی دارند، همه چیز را نشان می‌دهند و معمولا در موقعیت‌های اجتماعی پرانرژی هستند. بودن در کنار آدم‌های دیگر به آن‌ها کمک می‌کند تا احساس انرژی و هیجان داشته باشند.

افرادی که چندان برونگرا نیستند (یا در واقع درونگرا هستند) معمولا از دیگران کناره‌گیری می‌کنند و انرژی کم‌تری در محیط‌های اجتماعی دارند. آن‌ها ممکن است در رویدادهای اجتماعی احساس کنند بدون انرژی و سست هستند. درونگراها معمولاً برای “شارژ مجدد” به یک دوره تنهایی و آرامش نیاز دارند.

۴. توافق

این بعد شخصیتی شامل ویژگی‌هایی از قبیل اعتماد، نوع‌دوستی، مهربانی، محبت و سایر رفتارهای اجتماعی است. افرادی که از توافق بالایی برخوردار هستند، تمایل بیش‌تری به همکاری دارند در حالی که افرادی که این صفت در آن‌ها کم است، تمایل به رقابت و حتی گاهی تاثیرگذاری روی دیگران دارند.

۵. روان‌رنجوری

روان‌رنجوری صفتی است که با غم و اندوه، بی ثباتی خلق و خوی و عدم ثبات عاطفی مشخص می‌شود. افرادی که این صفت را به میزان زیادی دارند، معمولا نوسانات خلقی، اضطراب، تحریک‌پذیری و غم و اندوه را تجربه می‌کنند. کسانی که این ویژگی را در سطح پایین‌تری دارند، پایدارتر و از نظر عاطفی مقاوم‌تر هستند.

آیا ۵ عامل بزرگ شخصیت ، عمومیت دارند؟

رابرت مک‌کری و همکارانش دریافتند که پنج عامل بزرگ شخصیت به طور چشمگیری عمومیت دارند. یک مطالعه که افرادی را از بیش از 50 فرهنگ مختلف را بررسی کرد، نشان داد که این پنج بعد را می‌توان به طور دقیق برای توصیف شخصیت استفاده کرد.

براساس این تحقیق، اکنون بسیاری از روانشناسان معتقدند که پنج بعد شخصیت نه تنها عمومیت دارند، بلکه در عین حال دارای منشأ بیولوژیکی هم هستند. روانشناس دیوید باس یک توضیح تکاملی برای این پنج ویژگی شخصیتی اصلی پیشنهاد داده‌است، و نشان می‌دهد که این ویژگی‌های شخصیتی نشان‌دهنده‌ی مهم‌ترین خصوصیاتی هستند که چشم‌انداز اجتماعی ما را شکل می‌دهند.

چه عواملی بر ۵ عامل بزرگ شخصیت تأثیر می‌گذارند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که هم تأثیرات زیست‌شناختی و هم اثرات زیست‌محیطی در شکل‌گیری شخصیت ما نقش دارند. مطالعات انجام شده روی دوقلوها نشان می‌دهند که هم سرشت و هم پرورش در رشد هر یک از پنج عامل شخصیتی نقش دارند.

یک مطالعه روی زیربناهای ژنتیکی و محیطی این پنج ویژگی، 123 جفت دوقلوی همسان و 127 جفت دوقلوی غیر همسان را مورد بررسی قرار داده‌است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که وراثت هر ویژگی برای برونگرایی 53 درصد، برای توافق 41 درصد، درستکاری 44 درصد، روان‌رنجوری 41 درصد، و باز بودن 61 درصد است.

مطالعات طولی نیز نشان می‌دهند که این پنج عامل بزرگ شخصیت در طول بزرگسالی نسبتاً پایدار هستند. یک مطالعه روی بزرگسالانی که در سن کار هستند، نشان داد که شخصیت در طی یک دوره‌ی چهار ساله پایدار بوده و در نتیجه حوادث نامطلوب زندگی تغییر کمی نشان می‌دهد.

مطالعات نشان داده‌اند که بلوغ ممکن است در این پنج ویژگی تأثیر داشته باشد. آدم‌ها معمولا با افزایش سن، کم‌تر برونگرا، روان‌رنجور و کم‌تر پذیرای تجربه‌های جدید می‌شوند. از طرف دیگر، توافق و درستکاری با افزایش سن آدم‌ها افزایش می‌یابد.

کلام پایانی

همیشه به یاد داشته باشید که رفتار، تعامل میان شخصیت اصلی فرد و متغیرهای موقعیتی را شامل می‌شود. وضعیتی که فرد خود را در آن پیدا می‌کند در نحوه‌ی واکنش او نقش اساسی دارد. با این حال، در بیش‌تر موارد، مردم واکنش‌هایی نشان می‌دهند که با ویژگی‌های شخصیتی اساسی آن‌ها سازگار است.

این ابعاد شخصیتی بیانگر حوزه‌های گسترده‌ای از شخصیت است. تحقیقات نشان داده‌اند که این دسته‌بندیِ خصوصیات در بسیاری از آدم‌ها با هم نمود پیدا می‌کند. به عنوان مثال، افرادی که اهل معاشرت هستند، معمولا بیش‌تر صحبت می‌کنند. با این حال، این ویژگی‌ها همیشه در کنار هم رخ نمی‌دهند. شخصیت، مفهومی پیچیده و متنوع است و هر فرد ممکن است رفتارهایی را در چندین بعد از این ابعاد نشان بدهد.

ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – سارا فیضی

منبع: verywellmind

۵ عامل بزرگ شخصیت :شما در کدام گروه شخصیتی هستید؟