کار اصلی کلیه این است که خون شما را از مایعات اضافی و مواد زائد پاکسازی کند. هنگامی که این دو ارگان به طور طبیعی عمل می‌کنند، می‌توانند هر روز ۱۱۳ تا ۱۴۱ لیتر خون را فیلتر کنند و ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌لیر ادرار تولید کنند. به این ترتیب از ایجاد ضایعات در بدن جلوگیری می‌شود. این روند همچنین به پایدار ماندن سطح الکترولیت‌ها مانند سدیم، فسفات و پتاسیم کمک می‌کند. در این نوشتار درباره مصرف پتاسیم و بیماری کلیوی نکات بسیار مهمی می خوانید.

فعالیت کلیه‌ها در افراد مبتلا به بیماری کلیوی کاهش می‌یابد. آن‌ها معمولا قادر نیستند سطح پتاسیم را به طور موثر تنظیم کنند. این امر باعث می‌شود سطح پتاسیم خون در سطح خطرناکی باقی بماند. بعضی از داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری کلیوی نیز سطح پتاسیم را افزایش می‌دهند، روندی که می‌تواند مشکل موجود را حادتر کند.

سطح پتاسیم معمولا در عرض چند هفته یا چند ماه به آرامی بالا می‌رود و ممکن است منجر به خستگی یا حالت تهوع شود.

اگر پتاسیم شما به طور ناگهانی افزایش پیدا کند، ممکن است دچار مشکل در روند تنفس شوید، درد در قفسه‌ی سینه داشته باشید یا ضربان قلب‌تان سریع شود. اگر این علائم را تجربه می‌کنید، سریع به اورژانس مراجعه کنید. این اختلال که هایپرکالمی نام دارد، مراقبت پزشکی فوری را ایجاب می‌کند.

۱. چگونه می‌توانیم سطح پتاسیم را به حداقل برسانیم؟

یکی از بهترین راه‌های کاهش پتاسیم، اعمال تغییراتی در رژیم غذایی است. برای انجام این کار، باید یاد بگیرید که کدام غذاها پتاسیم بالایی دارند و سطح پتاسیم در کدام مواد غذایی پایین است. حتما تحقیقات خود را انجام دهید و برچسب‌های تغذیه‌ای روی ماده‌ی غذایی مورد نظرتان را بخوانید.

به یاد داشته باشید که فقط چیزی که می‌خورید به حساب نمی‌آید، بلکه مقدار مصرفی‌تان نیز اهمیت دارد. کنترل پروتئین برای موفقیت هر رژیم غذایی مناسب برای کلیه مهم است. حتی ماده‌ای که پتاسیم کمی دارد، می‌تواند سطح این ماده‌ی معدنی را در بدن شما افزایش دهد در صورتی که مقدار زیادی از آن را مصرف کنید.

۲. خوراکی‌هایی که باید به برنامه‌ی غذایی‌تان اضافه کنید

غذاهایی کم پتاسیم در نظر گرفته می‌شوند که حاوی ۲۰۰ میلی‌گرم یا کم‌تر از این ماده را در هر وعده داشته باشند.

برخی از غذاهای دارای پتاسیم کم عبارتند از:

– انواع توت‌ها مانند توت‌فرنگی و بلوبری

– سیب

– گریپ‌فروت

– آناناس

– کرنبری و آب کرنبری

– گل كلم

– کلم بروکلی

– بادمجان

– لوبیا سبز

– برنج سفید

– پاستا سفید

– نان سفید

– ماهی سالمون

۳. مواد غذایی که باید مصرف‌شان را محدود کنید یا آن‌ها را از برنامه‌ی غذایی‌تان حذف کنید

غذاهایی حاوی پتاسیم زیاد در نظر گرفته می‌شوند که در هر وعده از آن‌ها بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم از این ماده‌ی معدنی وجود داشته باشد. این خوراکی‌ها باید در مقادیر بسیار کم خورده شوند یا به طور کامل از مصرف آن‌ها پرهیز کنید.

برخی از غذاهایی که پتاسیم فراوان دارند و باید مصرف آن‌ها را محدود کنید عبارتند از:

– موز

– آووکادوها

– کشمش

– آلو و آب آلبالو

– پرتقال و آب پرتقال

– گوجه‌فرنگی، آب گوجه‌فرنگی و سس گوجه‌فرنگی

– عدس

– اسفناج

– کلم بروکسل

– لپه

– سیب‌زمینی (معمولی و شیرین)

– كدو حلوايي

– زردآلو خشک

– برنج قهوه‌ای یا وحشی

– تمام محصولات تهیه شده از گندم کامل، از جمله ماکارونی و نان

– شیر

– محصولات سبوس‌دار

– پنیر کم سدیم

– آجیل

– گوشت گاو

– مرغ

– ماهی تن

۴. چگونه پتاسیم را از میوه‌ها و سبزیجات در حین پخت جدا کنیم؟

در صورتی که برای‌تان مقدور است، میوه‌ها و سبزیجات کنسروی را به جای موارد تازه یا منجمد مصرف کنید. پتاسیم موجود در محصولات کنسرو شده به آب داخل قوطی وارد می‌شوند. اگر این آب را همراه با غذای‌تان بخورید یا بنوشید، ممکن است موجب افزایش ناگهانی سطح پتاسیم شما شود.

آب داخل قوطی کنسرو معمولا دارای نمک فراوانی است که باعث می‌شود بدن آب را در خود نگه دارد. این روند می‌تواند به مشکلاتی در کلیه‌های شما منجر شود. این امر در مورد آب گوشت نیز صدق می‌کند، بنابراین حتما از مصرف آن پرهیز کنید.

اگر فقط کالاهای کنسروی در دسترس دارید، حتما آب آن‌ها را خالی کنید و بعد باقی را بخورید. شما همچنین باید مواد غذایی کنسروی را با آب شستشو دهید. به این ترتیب مقدار پتاسیم وارد شده به بدن‌تان کاهش خواهد یافت.

اگر در حال پختن غذایی هستید که حاوی گیاهی پر از پتاسیم است و شما نمی‌خواهید چیز دیگری را جایگزین آن کنید، می‌توانید مقداری از پتاسیم آن را بیرون بکشید.

بنیاد ملی کلیه روش زیر را برای از بین بردن پتاسیم موجود در سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، هویج، چغندر، اسکواش زمستانی و شلغم زرد توصیه می‌کند:

– پوست آن‌ها را جدا کنید و بعد در آب سرد قرار دهید تا تیره نشوند.

– سپس گیاه را به قطعاتی با ضخامت ۳ میلی‌متر برش بزنید.

– چند ثانیه آن را زیر آب گرم بشویید.

– برش‌ها را دست کم به مدت دو ساعت در آب گرم خیس بگذارید. مقدار آب باید ده برابر مقدار سبزیجات باشد. اگر سبزیجات را به مدت طولانی‌تری خیس گذاشتید، حتما آب آن را هر چهار ساعت یک بار عوض کنید.

– چند ثانیه‌ی دیگر سبزیجات را در آب گرم بشویید.

– آن‌ها را با آب به میزان ۵ برابر بیش‌تر از مقدار سبزیجات بپزید.

۵. چه میزان پتاسیم برای بدن خطری ندارد؟

افرادی که کلیه‌ی سالمی دارند حدود ۴۷۰۰ میلی‌گرم پتاسیم در رژیم غذایی روزانه‌شان نیاز دارند. با این حال، افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه (CKD) باید کم‌تر از این میزان را دریافت کنند یعنی حدود ۱۵۰۰ تا ۲۷۰۰ میلی‌گرم در روز.

اگر CKD دارید، باید میزان پتاسیم بدن‌تان را یک بار در ماه توسط پزشک بررسی کنید. آن‌ها این کار را با یک آزمایش خون ساده انجام می‌دهند. آزمایش خون شما سطح ماهیانه‌ی پتاسیم را در هر لیتر خون (mmol / L) مشخص می‌کند.

سه سطح عبارتند از:

– منطقه‌ی امن: ۳.۵ تا ۵.۰ میلی‌مول در لیتر

– منطقه‌ی احتیاط: ۵.۱ تا ۶.۰ میلی‌مول در لیتر

– منطقه‌ی خطر: ۶.۰ میلی‌مول در لیتر یا بالاتر

پزشک شما می‌تواند با شما همکاری کند تا مقدار پتاسیمی را که باید به طور روزانه دریافت می‌کنید مشخص شود و در عین حال سطح مواد مغذی دریافتی‌تان را بالاترین حد ممکن نگه دارید. آن‌ها همچنین سطح این ماده را در بدن‌تان بررسی خواهند کرد تا اطمینان حاصل شود که در محدوده‌ی ایمن قرار دارد.

افرادی که سطح بالای پتاسیم دارند گاهی هیچ نشانه‌ و علامتی ندارند، بنابراین تحت نظارت بودن اهمیت زیادی دارد. برخی از علائمی که ممکن است تجربه کنید عبارتند از:

– خستگی

– ضعف

– بی‌حسی یا گز گز کردن

– حالت تهوع

– استفراغ

– درد قفسه‌ی سینه

– ضربان نامنظم قلب

– کند شدن ضربان قلب

۶. چگونه بیماری کلیه بر سایر نیازهای تغذیه‌ای من تاثیر می‌گذارد؟

اگر مبتلا به بیماری کلیوی باشید، نیازهای تغذیه‌ای شما ممکن است ساده‌تر از آن چیزی باشد که خودتان فکر می‌کنید. ترفند کار، چسبیدن به چیزهایی است که می‌توانید بخورید و دوری از چیزهایی که باید از رژیم غذایی‌تان حذف کنید یا مقدار آن‌ها را کاهش بدهید.

خوردن مقادیر کم‌تری از پروتئین مانند مرغ و گوشت گاو اهمیت زیادی دارد. رژیم غذایی غنی از پروتئین می‌تواند کلیه‌های شما را وادار کند که به سختی کار کنند. کاهش میزان مصرف پروتئین با کنترل سایز گوشت یا مرغی که در هر وعده می‌خورید، ممکن است کمک‌کننده باشد.

سدیم ممکن است تشنگی را افزایش دهد و مجبور شوید مایعات را به میزان بیش از حد مصرف کنید یا در بدن‌تان تورم ایجاد کند که هر دو برای کلیه‌های شما مضر هستند. سدیم یک عنصر پنهان در بسیاری از مواد غذایی بسته‌بندی‌شده است، بنابراین قبل از خوردن مواد غذایی آماده حتما برچسب اطلاعات آن را بخوانید. به جای این‌که نمک را بردارید و آن را روی غذای‌تان بپاشید، گیاهان و ادویه‌های مفید را که حاوی سدیم یا پتاسیم نیستید انتخاب کنید.

در عین حال این احتمال نیز وجود دارد که مجبور شوید همراه با وعده‌های غذایی‌تان فسفات بایندر نیز مصرف کنید. به این ترتیب می‌توانید از افزایش بیش از حد سطح فسفر جلوگیری کنید. اگر سطح فسفر بیش از حد بالا باشد، می‌تواند باعث کاهش کلسیم و در نتیجه منجر به ضعف استخوان‌ها شود.

همچنین می‌توانید محدود کردن میزان کلسترول و چربی مصرفی‌تان را مد نظر داشته باشید. هنگامی که کلیه‌های شما به طور موثر کار فیلتر کردن خون را انجام نمی‌دهند، خوردن غذاهایی که چربی و کلسترول فراوان دارند فشار بیش‌تری روی بدن وارد می‌کند. اضافه وزن در اثر رژیم غذایی نامناسبی که دارید، می‌تواند فشار بیش‌تری روی کلیه‌ها ایجاد کند.

۷. آیا با وجود این‌که بیماری کلیوی دارم، می‌توانم خارج از منزل غذا بخورم؟

ممکن است در ابتدا غذا خوردن بیرون از منزل برای‌تان چالش‌برانگیر باشد، اما تقریبا در هر سبک از آشپزی، می‌توانید غذاهایی را پیدا کنید که برای کلیه‌ی شما مناسب هستند. به عنوان مثال، گوشت کبابی یا آب‌پز و غذاهای دریایی گزینه‌های خوبی هستند که در بیش‌تر رستوران‌ها یافت می‌شوند. شما همچنین می‌توانید به جای مخلفات غذای‌‌تان مانند سیب‌زمینی سرخ‌کرده یا پوره‌ی سیب‌زمینی سالاد را انتخاب کنید.

اگر در رستوران ایتالیایی هستید، سوسیس و پپرونی سفارش ندهید. در عوض، یک سالاد ساده و پاستا با سسی که حاوی گوجه‌فرنگی نیست می‌تواند وعده غذای خوبی برای شما باشد. اگر قرار است غذای هندی بخورید، سراغ غذاهای سرخ شده یا مرغ تندوری بروید. و البته یادتان باشد که غذاهای حاوی عدس سفارش ندهید.

همیشه تقاضا کنید که به غذای‌تان نمک بیش‌تری اضافه نکنند و سس‌ها را در کنار غذای‌تان سرو کنند. کنترل سایز وعده‌های غذایی‌تان نیز یک ابزار بسیار مفید است. اگر سدیم یا پتاسیم غذا بیش از حد بالا باشد، معمولا می‌توانید سایز غذای کودک سفارش دهید.

برخی از غذاها مانند غذاهای چینی یا ژاپنی معمولا سدیم زیادی دارند. انتخاب کردن غذا در این نوع رستوران‌ها ممكن است به دقت بیش‌تری نیاز داشته باشد. به جای غذاهای سرخ‌شده و برنج، خوراک‌های بخارپز را انتخاب کنید. سس سویا، سس ماهی یا هر چیز حاوی مونوسدیم گلومات (MSG) را به غذای‌تان اضافه نکنید.

کالباس هم مقدار زیادی نمک دارد و باید از مصرف آن پرهیز کنید.

کلام پایانی

در صورتی که به بیماری کلیوی مبتلا هستید، کاهش مقدار مصرف پتاسیم شما یک جنبه‌ی مهم زندگی روزمره‌تان خواهد بود. نیازهای رژیم غذایی شما ممکن است مدام تغییر کند و اگر بیماری کلیوی شما در حال پیشرفت باشد، باید برنامه‌ی غذایی‌تان را به دقت تحت کنترل داشته باشید.

علاوه بر همکاری با پزشک‌تان، ممکن است لازم باشد که به یک متخصص تغذیه نیز مراجعه کنید. او می‌تواند به شما چگونگی خواندن برچسب‌های تغذیه‌ای و نظارت بر سایز وعده‌های غذایی‌تان کمک کند و حتی همه‌ی وعده‌های غذایی‌تان را در طول هر هفته برنامه‌ریزی کند.

با یاد گرفتن نحوه‌ی طبخ با ادویه‌ها و چاشنی‌های مختلف می‌توانید نمک مصرفی‌تان را کاهش بدهید. اکثر جایگزین‌های نمک با پتاسیم ساخته می‌شوند، بنابراین استفاده از آن‌ها مجاز نیست.

شما همچنین باید با پزشک‌تان در مورد میزان مایعاتی که باید در روز بنوشید، مشورت کنید. مصرف بیش از حد مایعات، حتی آب، ممکن است فشار زیادی به کلیه‌های شما وارد کند.

ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – سارا فیضی

منبع: هلث لاین

پتاسیم و بیماری کلیوی: ۷ نکته درباره رژیم غذایی مناسب برای کلیه