آب سیاه یا گلوکوم دومین علت اصلی نابینایی در جهان است – این وضعیت عامل ۹ الی ۱۲ درصد از تمام موارد نابینایی در ایالات متحده شناخته شده است. هم‌چنین، آدم‌های بالاتر از ۶۰ سال نیز در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری هستند. بیماری آب سیاه در صورت عدم درمان می‌تواند به نابینایی منجر شود؛ و متاسفانه، حدود ۱۰ درصد از بیمارانی که درمان‌های مناسبی نیز دریافت می‌کنند، دچار نابینایی برگشت‌ناپذیر می‌شوند. هنگامی که بیمار در اثر آب سیاه بینایی‌اش را از دست می‌دهد، نمی‌تواند آن را مجددا به دست بیاورد؛ به همین خاطر، تشخیص به موقع علائم گلوکوم و درمان مناسب این بیماری بسیار حیاتی است.

انواع آب سیاه یا گلوکوم

انواع مختلفی از این بیماری وجود دارند، ولی دو مورد از شایع‌ترین انواع آب سیاه شامل گلوکوم زاویه‌ی باز و گلوکوم زاویه‌ی بسته هستند. هر دو نوع بیماری آب سیاه باعث افزایش فشار داخل چشم می‌شوند. در ادامه، مختصری درباره‌ی این دو نوع، و سایر انواع کم‌تر شایع آب سیاه توضیح می‌دهیم:

۱. گلوکوم زاویه‌ی باز اولیه

این نوع آب سیاه شایع‌ترین شکل این بیماری است که حدود ۹۰ درصد از تمام مبتلایان به آب سیاه را شامل می‌شود. هم‌چنین، به این نوع از آب سیاه، اولیه یا مزمن گفته می‌شود. آب سیاه زاویه‌ی باز اولیه در اثر انسداد تدریجی کانال خروج مایعات، و در نتیجه، افزایش فشار چشم ایجاد می‌شود. آب سیاه زاویه‌ی باز به تدریج پیشرفت می‌کند، و به عنوان یک وضعیت مادام‌العمر شناخته می‌شود. در این نوع از آب سیاه یا گلوکوم زاویه‌ی باز و گسترده‌ای میان عنبیه و قرنیه ایجاد می‌شود. طبق نتایج پژوهشی که در نشریه‌ی آمریکایی پزشک خانواده منتشر شدند، عوامل خطر ابتلا به این نوع از آب سیاه شامل افزایش سن، نژاد (سیاه‌پوست و هیسپانیک)، سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به آب سیاه، و دیابت هستند.

۲. گلوکوم زاویه‌ی بسته‌ی اولیه

میزان شیوع این نوع از آب سیاه کم‌تر است. در آب سیاه زاویه‌ی بسته، انسداد کانال خروج مایعات باعث افزایش ناگهانی فشار داخل چشم می‌شود. در این نوع از آب سیاه، زاویه‌ی باریکی میان عنبیه و قرنیه ایجاد می‌شود. آب سیاه زاویه‌ی بسته نیازمند اقدامات درمانی فوری است و معمولا، دارای علائم قابل مشاهده‌ای است. عوامل خطر ابتلا به این نوع از گلوکوم شامل افزایش سن، نژاد (آسیایی)، و جنسیت (زن) می‌شوند.

۳. گلوکوم با تنش معمولی

در این نوع از آب سیاه، فشار چشم آن‌چنان بالا نمی‌رود، ولی عصب بینایی آسیب می‌بیند.

۴. گلوکوم مادرزادی (از دوران کودکی)

در این نوع از آب سیاه، کانال خروج مایعات در دوره‌ی پیش از تولد به طور صحیح تشکیل نمی‌شود. این وضعیت نادر و احتمالا ارثی را معمولا می‌توان با عمل جراحی درمان کرد.

علائم گلوکوم

یکی از نگران‌کننده‌ترین مسائل مربوط به بیماری آب سیاه این است که معمولا ایجاد و پیشرفت این بیماری هیچ علامت هشدار دهنده‌ای به همراه ندارد. در حقیقت، شایع‌ترین انواع گلوکوم به تدریج ایجاد می‌شوند و پیش از آن‌که بیمار متوجه‌ی ابتلا به آن شود، سال‌های سال به پیشرفت خود ادامه می‌دهند.

در گلوکوم زاویه‌ی باز یا مزمن افزایش فشار چشم هیچ دردی را ایجاد نمی‌کند. در برخی از آدم‌ها، حتی تشخیص کاهش دید پیرامونی یا جانبی نیز دشوار است، و فقط هنگامی آن‌ها متوجه‌ی این مسئله می‌شوند که بخش قابل توجهی از بینایی‌شان را از دست داده‌اند. وضوح دید معمولا تا آخرین مراحل پیشرفت بیماری حفظ می‌شود.

از آن‌جا که آب سیاه علائم مشخصی به همراه ندارد، انجام مرتب معاینات چشم از اهمیت بالایی برخوردار است. در جلسات معاینه، پزشک به اندازه‌گیری فشار چشم، بررسی احتمال وارد آمدن آسیب به عصب بینایی، بررسی وضعیت کاهش بینایی، اندازه‌گیری میزان ضخامت قرنیه، و معاینه‌ی زاویه‌ی خروج مایعات می‌پردازد. تمام این عوامل به پزشک در تشخیص آب سیاه یا گلوکوم و ضرورت شروع فوری درمان کمک می‌کنند.

علت ها و پیشگیری

آب سیاه یا گلوکوم در اثر تجمع مایع در چشم و افزایش فشار بر عصب بینایی، شبکیه و عدسی چشم ایجاد می‌شود. این فشار که به آن فشار داخل چشم گفته می‌شود، در صورت عدم درمان می‌تواند آسیب دائمی بر چشم وارد کند.

علت‌های این وضعیت شامل انباشت مواد زائد (مرتبط با افزایش سن)، بالا بودن فشار خون، مصرف برخی از داروها، جراحت چشم یا سایر بیماری‌های مرتبط با چشم می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند، کاهش فشار داخلی چشم از طریق بهبود اثر ناشی از آسیب سر عصب اپیتک (یا دیسک اپتیک) و میدان بینایی به اندازه‌ي قابل توجهی می‌تواند پیشرفت آب سیاه را به تاخیر بیندازد.

گروه‌هایی که در معرض بالاترین خطر ابتلا به آب سیاه قرار دارند، شامل موارد زیر می‌شوند:

الف. سیاه‌پوستان آمریکایی
ب. آدم‌های بالای ۶۰ سال
پ. آدم‌های ۶۰ سال به بالا در کشورهای آمریکای جنوبی
ت. آسیایی‌ها
ث. آدم‌هایی با سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به آب سیاه
ج. آدم‌هایی که از استروئیدها استفاده می‌کنند
چ. آن‌هایی که دچار جراحت چشم شده‌اند (نظیر افرادی که دچار کبودی چشم یا ورود شی خارجی به چشم‌شان شده‌اند)
ح. آدم‌های مبتلا به فشار خون بالا
خ. افراد مبتلا به چاقی مفرط
د. آدم‌های مبتلا به نزدیک‌بینی

طبق توصیه‌ی آکادمی آمریکایی چشم‌پزشکی، آدم‌های بزرگسال باید چشم‌های‌شان را به طور مرتب نزد پزشک معاینه کنند، به ویژه آن‌هایی که رو به سالخوردگی می‌روند و دارای عوامل خطر ابتلا به این بیماری هستند. تشخیص به موقع آب سیاه امکان درمان فوری آن را فراهم می‌کند، و میزان عوارض خطرناک آن را (از دست دادن بینایی) کاهش می‌دهد.

ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی

منبع:draxe

گلوکوم: ۱۴ مهمترین انواع، علت ها و علائم گلوکوم یا آب سیاه چشم