تباهی لکه زرد چشم نوعی اختلال بینایی است که بر سلول‌های بخشی از چشم، به نام شبکیه، تاثیر می‌گذارد؛ و به این ترتیب، باعث بروز تغییراتی در بینایی می‌شود. در مرحله‌ی اول، بینایی آدم‌های مبتلا به تباهی لکه زرد که پیش‌تر به طور معمول تصاویر را واضح و شفاف می‌دیدند، کم‌کم تار می‌شود؛‌ و سپس با پیشرفت بیماری ممکن است غیر طبیعی، بزرگ‌‌تر از اندازه‌ی معمول، مات، تیره یا دچار لکه‌های سیاه شود.

تباهی لکه زرد چشم چیست

شبکیه پوششی از اعصاب است که در انتهای چشم قرار دارد و به تشخیص نور واکنش نشان می‌دهد. اعصاب و سلول‌های تشکیل دهنده‌ی شبکیه کمک می‌کنند بتوانیم نور محیط را از طریق بازتاب طول موج‌های نور و تبدیل آن‌ها به تصاویر واضح و متمرکز به خوبی تفسیر کنیم. ناحیه‌ی خاصی از شبکیه که بر اثر تباهی لکه‌ زرد چشم یا دژنراسیون ماکولا آسیب می‌بیند، لکه‌ی زرد یا ماکولا نام دارد؛ این ناحیه در مرکز شبکیه قرار دارد و مسئول تشکیل “‌بینایی مرکزی‌”‌ است – بینایی مرکزی مربوط به تصاویری است که هنگام تماشای منظره‌ی مستقیم می‌توان مشاهده کرد.

از آن‌جا که آدم‌های بالای ۶۰ سال بیش از دیگران به این اختلال مبتلا می‌شوند، تباهی لکه زرد معمولا با عنوان تباهی لکه زرد وابسته به سن شناخته می‌شود. تباهی لکه زرد دارای دو نوع اصلی است: خشک و تر. نوع خشک تباهی لکه زرد شایع‌تر است – حدود ۹۰ درصد از تمام موارد مبتلایان به تباهی لکه زرد را تشکیل می‌دهد. تباهی لکه زرد چشم خشک ممکن است به نوع تر تبدیل شود؛ تباهی لکه زرد تر از نوع خشک وخیم‌تر است و می‌تواند به اختلالات بینایی شدیدتری منجر شود.

تباهی لکه زرد و سن بیمار

الف. وقتی این بیماری پیشرفت می‌کند، می‌تواند به وضعیتی منجر شود که به آن تباهی لکه زرد وابسته به سن نئوواسکولار گفته می‌شود؛ به این وضعیت تباهی لکه زرد چشم تر نیز می‌گویند. نوعی دیگری از تباهی لکه زرد وابسته به سن پیشرفته آتروفی جغرافیایی نام دارد؛ که گاهی اوقات به آن تباهی لکه زرد پیشرفته نیز گفته می‌شود.
ب. هنگامی که فردی به تباهی لکه زرد خشک مبتلا می‌شود، رسوبات متابولیک (سوخت و سازی) زیر شبکیه انباشته می‌شوند و باعث ایجاد زخم و تغییراتی در بینایی می‌شوند. در این نوع شایع از تباهی لکه زرد، سلول‌های حساس به نور در شبکیه به تدریج و به آهستگی تجزیه می‌شود.
پ. تباهی لکه زرد تر باعث ایجاد عروق خونی نشت‌پذیر و غیر طبیعی در شبکیه‌ می‌شود؛ این وضعیت نیز به تورم و خونریزی چشم آسیب‌دیده منجر خواهد شد. در این شرایط ممکن است بیمار به طور ناگهانی بینایی‌اش را از دست بدهد یا بسته به وضعیت سلامتی‌اش، علائم تباهی لکه زرد به تدریج در وی پیشرفت کنند. با این‌که تباهی لکه زرد وابسته به سن تر شیوع کم‌تری دارد – یعنی حدود ۱۰ درصد از تمام موارد ابتلا به تباهی لکه زرد وابسته به سن را تشکیل می‌دهد – نوع تر این بیماری معمولا خطرناک‌تر است و تقریبا ۹۰ درصد از تمام موارد بروز نابینایی ناشی از تباهی لکه زرد وابسته به سن را به خود اختصاص می‌دهد.

نشانه ها و علائم تباهی لکه زرد

هر بیمار ممکن است واکنش متفاوتی به ابتلا به تباهی لکه زرد چشم از خود نشان دهد. برخی از بیماران ممکن است علائم خفیف‌تری از تباهی لکه زرد چشم را تجربه کنند و در مقایسه با دیگران با سرعت کم‌تری بینایی‌شان را از دست بدهند. حتی امکان دارد، برخی از بیماران مبتلا به تباهی لکه زرد برای سال‌ها بتوانند بینایی طبیعی‌شان را تقریبا حفظ کنند؛ با وجود این، این بیماری به عنوان یک وضعیت پیشرونده و تباه کننده شناخته می‌شود که به مرور زمان وخیم‌تر خواهد شد.

با این‌که امکان دارد هر دو چشم دچار تباهی لکه زرد شوند، معمولا ابتلای یکی از چشم‌ها به این وضعیت شایع‌تر است. هنگامی که فقط شبکیه‌ی یکی از چشم‌ها در اثر تباهی لکه زرد دچار آسیب شود، چشم دیگر ممکن است ضعف بینایی چشم آسیب دیده را جبران کند؛ به همین خاطر، آگاهی از ابتلا به تباهی لکه زرد تا هنگام پیشرفت کامل این بیماری کمی دشوار خواهد بود.

علائم تباهی لکه زرد ممکن است شامل موارد زیر باشند:

الف. ضعف بینایی مرکزی، به این صورت که هنگامی که بیمار مستقیم رو به روی‌اش را نگاه می‌کند، مرکز دید وی تار می‌شود.
ب. به مرور زمان، نواحی تار چشم بزرگ‌تر می‌شوند یا حتی ممکن است لکه‌هایی سیاهی در اطراف آن ایجاد شوند.
پ. خطوط صاف به تدریج منحنی و به هم ریخته دیده می‌شوند. برخی از بیماران ممکن است رنگ‌ها را تاریک‌تر یا کم‌نورتر ببینند.
ت. بیمار مبتلا به تباهی لکه زرد ممکن است در انجام فعالیت‌های روزانه نظیر مطالعه، تشخیص چهره، نوشتن، تایپ کردن، یا رانندگی دچار مشکل شود.
ث. در برخی از موارد پیشرفته‌ی تباهی لکه زرد، بینایی بیمار به مرور زمان به طور کامل از بین می‌رود و ممکن است برای همیشه نابینا شود.

علت‌ها و عوامل خطر تباهی لکه زرد چشم

تباهی لکه زرد در اثر التهاب و آسیب بافت‌ها، اعصاب، و سلول‌های به هم مرتبط موجود در چشم ایجاد می‌شود. این آسیب‌ها شامل تغییر گیرنده‌های نور، اپی‌تلیوم رنگدانه شبکیه (RPE)، غشای بروک، و کوریوکاپیلاری (عروق خونی کوچک) می‌شوند. مهم‌ترین تغییر وضعیت چشم‌ها که به تغییرات بینایی منجر می‌شود، تغییراتی هستند که بر سلول‌های شبکیه / ماکولا وارد می‌شوند. پزشکان معمولا به دنبال تغییراتی در کارکرد سلول‌های شبکیه می‌گردند – این تغییرات به عنوان نشانه‌های اولیه و مهم در پیشرفت تباهی لکه زرد چشم شناخته می‌شوند.

به گفته‌ی متخصصان، با این‌که برای پیدا کردن چگونگی و علت اصلی ایجاد تباهی لکه زرد چشم به پژوهش‌ها و مطالعات بیش‌تری نیاز است، عوامل متعددی در بیماری‌زایی نقش دارند – یعنی تباهی لکه زرد حاصل تعامل پیچیده‌ای از عوامل متابولیک، کارکردی، ژنتیکی، و محیطی است. عوامل ژنتیکی و غیر ژنتیکی (محیطی یا سبک زندگی) نقش مهمی در ایجاد تباهی لکه زرد ایفا می‌کنند – به این ترتیب، صرف این‌که سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به تباهی لکه زرد وجود داشته باشد، به این معنی نیست که در برابر این بیماری کاملا آسیب پذیر و بی‌دفاع هستید.

طبق گزارشی که در ۲۰۱۲ در نشریه‌ی لنست منتشر شد، عوامل خطر اصلی ابتلا به تباهی لکه زرد عبارت هستند از:

الف. عبور از ۶۰ سالگی – خطر تباهی لکه زرد وابسته به سن پیشرفته در آدم‌های ۵۰ الی ۵۹ ساله به اندازه‌ی ۲ درصد، و در آدم‌های بالاتر از ۷۵ سال تا حدود ۳۰ درصد افزایش می‌یابد.
ب. مصرف سیگار
پ. ابتلا به کمبود مواد مغذی به دلیل پیروی از رژیم غذایی نامناسب و ضعیف یا مشکلات جذب / گوارش. رژیم غذایی مملو از مواد غذایی فرآوری شده به تسریع پیری و کاهش میزان مصرف آنتی‌اکسیدان منجر می‌شود.
ت. ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، و هم‌چنین دیابت – که شامل افزایش فشار خون و نوسان سطوح قند خون هستند
ث. عوامل ژنتیکی یا وجود سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به ضعف بینایی
ج. وجود نشانه‌هایی از سطوح بالا التهاب و استرس اکسیداتیو که باعث بروز تغییراتی در لیپید، رگ‌زایی، و مسیرهای ماتریکس برون‌یاخته‌ای می‌شود.
چ. آسیب ناشی از اشعه‌ی ماورای بنفش در اثر قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور خورشید

آمار و حقایقی در خصوص تباهی لکه زرد چشم

الف. آدم‌های بالای ۶۰ سال معمولا بیش‌تر از جوان‌ترها در معرض ابتلا به تباهی لکه زرد قرار دارند. تباهی لکه زرد وابسته به سن علت اصلی بروز اختلالات بینایی در سراسر جهان، و یکی از علت‌های اصلی نابینایی در آدم‌های ۵۰ سال به بالا است.
ب. ۷۳۳ میلیون نفر در سراسر دنیا، در اثر تباهی لکه زرد دچار ضعف بینایی یا نابینایی شده‌اند. برخی از پژوهشگران‌ معتقدند، ۱۴ الی ۲۰ درصد تمام بزرگسالان بین ۶۰ الی ۸۰ ساله، دست‌کم دچار مراحل اولیه‌ی تباهی لکه زرد هستند.
پ. تخمین زده می‌شود، هزینه‌های جهانی مبارزه با اختلالات بینایی ناشی از تباهی لکه زرد چشم وابسته به سن نزدیک به ۳۴۳ میلیارد دلار باشد! ایالات متحده، کانادا، و کوبا، در مجموع، سالانه نزدیک به ۹۸ میلیارد دلار صرف درمان ضعف بینایی ناشی از تباهی لکه زرد وابسته به سن می‌کنند.
ت. تباهی لکه زرد چشم وابسته به سن بزرگسالان سفیدپوست را بیش‌تر از سایر نژادها مبتلا می‌کند. حدود ۲.۵ درصد از بزرگسالان سفیدپوست بالای ۵۰ سال، ۰.۹ درصد از سیاه‌پوستان آمریکا، و ۰.۹ درصد از اسپانیایی‌های آمریکایی و سایر نژادها به تباهی لکه زرد وابسته به سن مبتلا هستند.
ث. زنان بیش‌تر از مردان به تباهی لکه زرد مبتلا می‌شوند. حدود ۶۵ درصد از مبتلایان به تباهی لکه زرد وابسته سن زن هستند، و فقط ۳۵ درصد را مردان تشکیل داده‌اند. یکی از دلایل این مسئله، بالاتر بودن امید به زندگی در زنان است – زنان بیش‌تر از مردان از ۸۰ سالگی رد می‌شوند – سنی که تباهی لکه زرد وابسته به سن بسیار شایع است.

موارد احتیاط در خصوص تباهی لکه زرد

از آن‌جا که احتمال ابتلا به مشکلات بینایی از قبیل تباهی لکه زرد وابسته به سن، بعد از ۴۰ سالگی، افزایش می‌یابد، مراجعه‌ی منظم به پزشک و معاینه‌ی کامل وضعیت چشم‌ها و بینایی، دست‌کم سالی یک بار، بسیار اهمیت دارد. چنان‌چه دارای سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به ضعف بینایی یا تباهی لکه زرد، یا دچار مشکلاتی از قبیل دیابت و بیماری قلبی هستید – که باعث آسیب دیدن عصب و چشم‌ها می‌شوند، مراجعه به پزشک و مشورت با وی در خصوص نشانه‌های هشدار دهنده‌ی اولیه‌ی مربوط به مشکلات بینایی بسیار حائز اهمیت است.

به خاطر داشته باشید، توصیه‌های این مقاله همیشه نمی‌توانند به بیماران مبتلا به تباهی لکه زرد وابسته به سن کمک کنند، و هرگز بینایی از دست رفته‌شان را باز نمی‌گردانند. بیماران واکنش‌های مختلفی به درمان‌های تباهی لکه زرد نشان می‌دهند، و اعمال تغییرات سالم در سبک زندگی نمی‌تواند جایگزین روش‌های درمانی باشد که پزشک معالج برای‌تان تجویز می‌کند.

سخن آخر در خصوص تباهی لکه زرد چشم

الف. تباهی لکه زرد که معمولا به آن تباهی لکه زرد وابسته به سن گفته می‌شود، در اثر وارد آمدن آسیب به شبکیه و لکه‌ی زرد (ماکولا) در چشم ایجاد می‌شود. لکه‌ی زرد یا ماکولا ناحیه‌ی کوچکی در پشت چشم است که به تمرکز نور و وضوح تصاویر کمک می‌کند.
ب. تباهی لکه زرد وابسته به سن معمولا آدم‌های بالای ۶۰ سال را مبتلا می‌کند. علائم و نشانه‌های تباهی لکه زرد چشم معمولا شامل تاری دید – هنگام نگاه کردن منظره‌ی رو به رو به صورت مستقیم، تغییر شکل دادن تصاویر، تغییر رنگ‌ها و مشاهده‌ی لکه‌های سیاه هستند.
پ. درمان‌های طبیعی تباهی لکه زرد چشم شامل پیروی از رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان، رفع کمبودهای غذایی، انجام فعالیت‌های ورزشی جهت کاهش التهاب و تنظیم فشار خون، محافظت از چشم‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از نور، و ترک سیگار هستند.

ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی

منبع:draxe

تباهی لکه زرد: ۷ نکته درباره علائم و علت های بروز تباهی لکه زرد چشم