سویا ماده غذایی بسیار سالمی است. اما در کنار تمام فوایدی که دارد باید از مضرات سویا هم آگاه شوید. در ادامه با ما همراه باشید تا ۱۵ عارضه جانبی خطرناک پروتئین های سویا را بشناسید.
سال‌های سال، سویا را جایگزین سالمی برای گوشت در نظر می‌گرفتند و آن را به عنوان یک ماده‌ی غذایی سالم تبلیغ می‌کردند. این ماده خوراکی که از دانه‌ی سویا تهیه می‌شود عمدتا به سه شکل مختلف در دسترس است – شیر سویا، پروتئین سویا، و فیبر سویا.
مدت زمانی پروتئین سویا را به عنوان یک اَبَر خوراکی طبیعی در کوی و بازار تبلیغ می‌کردند و می‌فروختند. ولی در سال‌های اخیر، سویا به خاطر برخی اثرات جانبی وحشتناک‌اش بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. گفته می‌شود استفاده از سویا در مدت زمانی کوتاه، مثلا برای حدود ۶ ماه، خطری در بر نخواهد داشت. با این حال، به نظر می‌رسد استفاده از پروتئین سویا در مدت زمان طولانی‌تر و به میزان زیاد خالی از خطر نباشد.
با این‌که بیشتر عوارض جانبی شایع در استفاده از مشتقات سویا به تهوع، نفخ، و یبوست محدود می‌شود، ولی برخی عوارض دیگر نیز وجود دارند که می‌توانند نگران کننده باشند. پیش از بیان عوارض جانبی پروتئین سویا، اجازه دهید به بیان این مسئله بپردازیم که در واقع چه عواملی باعث ایجاد این عوارض جانبی می‌شوند.
مضرات سویا چیست و چرا پروتئین سویا روی آدم‌ها تاثیر منفی می‌گذارد
پروتئین سویا حاوی سموم گوناگونی است، از جمله اسید فیتیک، فیتواستروژن، هماگلوتینین، و مهارکننده‌های تریپسین که دلیل ریشه‌ای خطرات استفاده از سویا هستند. با وجود این، این عوارض جانبی صرفا اثرات منفی احتمالی استفاده از سویا به شمار می‌روند و با رعایت محدودیت در مصرف سویا می‌توان از آن‌ها اجتناب کرد.
در ادامه مضرات سویا و عوارض جانبی پروتئین سویا آمده است
۱. بر باروری زنان تاثیر می‌گذارد
مطالعه‌ای که در ۲۰۰۹ در کشور برزیل به عمل آمد، ثابت کرد سویا بر دستگاه تناسلی زنان تاثیر می‌گذارد. بنابراین، اگر برای باردار شدن با مشکل مواجه هستید، ضروری است میزان مصرف سویای‌تان را بررسی کنید. این مطالعات به مدت ۱۵ ماه در شرایط آزمایشگاهی بر روی موش‌های ماده به عمل آمدند. در طول این دوره، غذای این موش‌ها از پروتئین سویایی تشکیل می‌شد که از لحاظ ژنتیکی اصلاح شده بود. نتایج این آزمایش حقیقتا تکان دهنده بودند. بدن این موش‌ها سطح بالایی از پروژسترون را به نمایش گذاشت. رحم و چرخه‌ی قاعدگی این موش‌ها تغییرات شدیدی را نشان دادند.
اگر این مطالعات را به انسان‌ها تعمیم دهید، در خواهید یافت خطر ابتلا به عقب افتادگی قاعدگی در زنانی که پروتئین سویا با اصلاح ژنتیکی مصرف می‌کنند، بسیار بالاتر خواهد بود. در چنین مواردی، زنان با توقف چرخه‌ی قاعدگی مواجه هستند. این وضعیت، به نوبه‌ی خود باعث بروز آندومتریوز می‌شود که به عنوان یکی از علت‌های اولیه‌ی ناباروری در زنان شناخته می‌شود.
مضرات سویا ۲. باعث بروز قاعدگی سنگین می‌شود
به علاوه، مطالعه‌ی دیگری نشان میدهد آن‌هایی که از پروتئین جدا شده از سویا با اصلاح ژنتیکی استفاده می‌کنند، ممکن است دچار دوره‌ی قاعدگی طولانی و غیر طبیعی شوند که از لحاظ خونریزی بسیار سنگین‌تر نیز است. این وضعیت از لحاظ پزشکی منوراژی نامیده می‌شود.
۳. باعث ایجاد اختلال غدد درون‌ریز می‌شود
سویا مملو از “ترکیبات زیست فعال” خاصی نظیر ژنیستئین، گلیسیتین، دایدزین، و غیره است. این ترکیبات جمیعا “ایزوفلاون“ نامیده می‌شوند. این مواد شیمیایی گیاهی تحت عنوان “مختل کنندگان استروژن“ طبقه‌بندی می‌شوند. این مواد در کارکرد طبیعی دستگاه درون‌ریز بدن‌مان اختلال ایجاد می‌کنند. ایزوفلاون‌ها با فعال کردن گیرنده‌ها یا پیشگیری از اتصال آن‌ها، هم می‌توانند فعالیت استروژن‌های طبیعی را تقویت کنند و هم باعث کاهش‌شان شوند. ایزوفلاون‌ها در نتیجه‌ی این رفتارشان، می‌توانند ما را دچار اختلال و به هم ریختن تعادل هورمون‌ها کنند.
پروتئین سویای اصلاح شده‌ی ژنتیکی حاوی گلیفسات است. این عنصر مانع کارکرد مناسب دستگاه درون‌ریز زنان می‌شود. این مسئله نیز به نوبه‌ی خود مانع از کارکرد آروماتاز، تولید کننده‌ی استروژن، می‌شود. استروژن نقش عمده‌ای در بارداری ایفا می‌کند، زیرا زنان در دوران بارداری سطوح بالایی از آن را تولید می‌کنند. سطوح پایین این هورمون به عنوان عاملی مخرب برای جنین و مادر باردار شناخته می‌شود.
مضرات سویا ۴. باعث کاهش نیروی جنسی می‌شود
عوارض جانبی پروتئین جدا شده از سویا فقط به زنان محدود نمی‌شود. مردان نیز تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. مطالعات نشان می‌دهند راهبان تارک دنیا مدت‌ها است برای کنترل نیروی جنسی‌شان از پروتئین سویا استفاده می‌کنند. بنابراین، توصیه می‌شود اگر می‌خواهید در تخت خواب‌تان عملکرد خوبی داشته باشید، پیش از مصرف نوشیدنی‌های پروتئینی و شکلات‌های انرژی‌زا برچسب محتویات آن‌ها را یک بار دیگر بررسی کنید.
به علاوه، دو ترکیب دیگر موجود در پروتئین سویا، به عبارتی ژنیستئین و دایدزین، موادی هستند که به طور کامل رفتار استروژن را تقلید می‌کنند. آن‌ها باعث ایجاد اختلال نعوظ در مردان می‌شوند. هم‌چنین، گفته می‌شود مردانی که از این پروتئین استفاده می‌کنند دچار نوسانات خلقی، کاهش شمار اسپرم، بزرگ شدن پستان‌ها، و حتی رشد بیش از اندازه‌ی موهای صورت و بدن می‌شوند.
۵. خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش میدهد
مطالعات ثابت کرده‌اند در صورت مصرف بیش از اندازه‌ی پروتئین سویا خطر ابتلا به سرطان مثانه افزایش می‌یابد. این خطر در صورت دارا بودن سابقه‌ی ژنتیکی سرطان مثانه در خانواده بیشتر نیز می‌شود. در چنین مواردی، برای مراقبت از خود در برابر این وضعیت دردناک بهتر است از پروتئین سویا و هم‌چنین خوراکی‌های حاوی سویا دوری کنید.
مضرات سویا ۶. باعث ایجاد مشکلات کلیوی می‌شود
سویا و گونه‌های مختلف آن منبع طبیعی برای آلومینیوم هستند. وجود بیش از حد این فلز در بدن به عنوان عامل اولیه‌ی بسیاری از بیماری‌های کلیوی تلقی می‌شود. اگزالات موجود در سویا به عنوان عامل سنگ کلیه شناخته می‌شود. هضم اگزالات برای دستگاه گوارش‌مان دشوار است. در نتیجه، این مواد داخل کلیه‌ها تجمع می‌یابند. وقتی میزان تجمع اگزالات به شکل خطرناکی بالا رود، تبدیل به سنگ می‌شود. چنان‌چه سابقه‌ی نارسایی کلیه یا هر گونه اختلال کلیوی دیگری دارید، توصیه می‌شود از پروتئین سویا دوری کنید.
۷. احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد
مطالعات نسبتا زیادی تاکنون نشان داده‌اند ایزوفلاون‌های موجود در سویا می‌توانند موجب ”گسترش” یا افزایش تعداد “سلول‌های اپیتلیال” موجود در پستان‌های زنان شود. به عبارت دیگر، ایزوفلاون‌های موجود در سویا در کارکرد هورمون‌های استروژن اختلال ایجاد می‌کنند که در نتیجه، با تبدیل تدریجی سلول‌های اپیتلیال به سلول‌های سرطانی، احتمال بروز سرطان پستان را افزایش می‌دهند.
با وجود این، برخی مطالعات خاص نیز با تاثیر منفی مذکور مخالفت کرده‌اند. چه سویا باعث ایجاد سرطان پستان بشود، و چه تاثیری در بروز آن نداشته باشد، همیشه بهتر است جانب احتیاط را نگاه داریم. مصرف سویا را در رژیم غذایی‌تان میزان محدود کنید. چنان‌چه سابقه‌ی خانوادگی سرطان پستان دارید، توصیه می‌شود تا وقتی پژوهش‌های بیشتر پرده از این راز نگشوده‌اند، از مصرف سویا خودداری کنید.
۸. سویا برای لوزالمعده مضر است
پروتئین‌های سویا حاوی مهار کننده‌های تریپسین هستند. تریپسین آنزیم گوارشی است که به تجزیه‌ی پروتئین‌ها در روده‌ی کوچک کمک می‌کند. لوزالمعده این آنزیم را به شکل تریپسینوژن ترشح می‌نماید. مطالعات نشان می‌دهند این مهار کننده‌ها مانع کارکرد این آنزیم می‌شوند و در این فرایند، به لوزالمعده آسیب می‌رسانند.
۹. مانع از جذب مواد معدنی گوناگون می‌شود
سویا حاوی سطح بالایی از اسید فیتیک یا فیتات است که از جذب مواد معدنی ضروری نظیر آهن، روی، کلسیم، منیزیوم، و غیره در بدن جلوگیری می‌کند. به دلیل کمبود این مواد معدنی در بدن، کارکرد اندام‌ها و دستگاه‌های داخلی‌مان مختل می‌شود و دچار عوارضی نظیر کمبود ویتامین D، کم خونی، خستگی مفرط، تپش قلب، تند نفسی، افزایش ضربان قلب، و غیره می‌شویم.
۱۰. باعث افزایش احتمال ایجاد لخته‌ی خون می‌شود
سمی به نام هماگلوتینین در سویا وجود دارد. این سم باعث تجمع گلبول‌های قرمز خون می‌شود و لخته‌های خونی کوچک و بزرگی در جریان خون ایجاد می‌کند. این مسئله‌ای به شدت خطرناک است که باعث محدود شدن جریان طبیعی خون و مختل شدن کارکردهای مختلف بدن می‌شود.
۱۱. باعث کم کاری تیروئید می‌شود
اگر مشکل پایین بودن فعالیت غده‌ی تیروئید در شما تشخیص داده شده است، با افزایش مصرف سویا احتمال ابتلا‌ی‌تان به کم کاری تیروئید یا دیگر بیماری‌های تیروئیدی خود ایمنی در شما افزایش خواهد یافت. فیتواستروژن‌ها و گواتروژن‌های موجود در سویا تاثیر منفی بر کارکرد غده‌ی تیروئید دارند. طبق نتایج برخی مطالعات منتشر شده، ایزوفلاون‌های موجود در شیر سویا قادر هستند سطوح ید را در بدن کاهش دهند و باعث ابتلا به کمبود ید مزمن شوند. بدون ید کافی در بدن، غده‌ی تیروئید نمی‌تواند به درستی کار کند و میزان ترشح‌اش کم‌تر می‌شود. این وضعیت به کم کاری تیروئید منجر می‌شود که با افزایش وزن، بی‌خوابی، مشکلات گوارشی بسیار، و نوسانات خلقی همراه است.
۱۲. باعث ناراحتی‌های گوارشی می‌شود
همه می‌دانیم سویا حاوی مقدار زیادی پروتئین است. ولی از دانستن این حقیقت شگفت‌زده خواهید شد که سویا حاوی ترکیب دیگری نیز هست که با انسداد آنزیم‌های مورد نیاز برای هضم پروتئین‌ها مانع از انجام این کار می‌شود. در نتیجه، با مصرف سویا دچار علائمی نظیر نفخ، ناراحتی معده، و یبوست می‌شویم. وقتی سویا در دستگاه گوارش تجزیه می‌شود ماده‌ای مخاطی شکل منتشر می‌کند. این ماده دیواره‌ی داخلی مجاری گوارشی را می‌پوشاند که این مسئله باعث ایجاد مقدار زیادی مخاط می‌شود و فرایند گوارش را با کندی مواجه می‌کند. همه‌ی این‌ها در نهایت به درد مزمن معده، سندرم روده‌ی تحریک پذیر، یا اسهال منجر می‌شود.
۱۳. باعث ابتلا به سرطان مخاط رحم می‌شود
بسیاری از آدم‌ها مکمل‌های ایزوفلاون سویای تغلیظ شده مصرف می‌کنند تا نیاز روزانه‌شان را به پروتئین بر طرف کنند. استفاده‌ی طولانی مدت از این قرص‌ها می‌تواند باعث سرطان مخاط رحم شود. به گفته‌ی دانشمندان، این مکمل‌ها می‌توانند باعث رشد غیر طبیعی بافت‌ها در رحم شوند، و باعث “تغییرات پیش سرطانی” در پوشش بافت رحم یا مخاط رحم شوند. زنان باردار باید همیشه از مصرف چنین مکمل‌هایی پرهیز کنند زیرا این مکمل‌ها می‌توانند به جنین نیز آسیب برسانند.
مضرات سویا ۱۴. آسم
هم‌چنین ثابت شده است مصرف مرتب سویا می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی نظیر آسم شود. مصرف بیش از اندازه‌ی سویا می‌تواند به افزایش سطوح مخاط در بدن منجر شود که در نهایت باعث ایجاد مشکلاتی از قبیل سرماخوردگی، سرفه، و آسم شود.
۱۵. سایر عوارض جانبی سویا
برخی دیگر از عوارض جانبی سویا از قرار زیر هستند:
الف. سویا حاوی پورین است که خطر ابتلا به نقرس را افزایش میدهد و هم‌چنین باعث وخیم‌تر شدن این بیماری می‌شود.
ب. مصرف بیش از اندازه‌ی سویا می‌تواند باعث بثورات پوستی، خارش، و آلرژی‌های شدید شود.
پ. پوست سویا می‌تواند به التهاب مخاط بینی آلرژیک (یا رینیت آلرژیک) منجر شود.
مصرف پروتئین سویا به اندازه‌ی متعادل برای سلامتی‌تان فایده نیز دارد، در حالی‌که مصرف بیش از اندازه‌ی آن می‌تواند عوارض جانبی خفیف یا وخیمی بر سلامتی‌تان به جای بگذارد. همیشه توصیه می‌شود پیش از گنجاندن سویا در رژیم غذایی‌تان و مصرف مرتب آن با پزشک مشورت کنید.
امیدوار هستیم این مقاله بتواند کمک‌تان کند در مورد مصرف سویا و مشتقات آن به خوبی تصمیم‌گیری کنید. هیچ یک از این عوارض جانبی نفی کننده‌ی فواید سویا نیستند. ولی آگاهی از آن‌چه می‌خورید و نحوه‌ی تاثیر آن بر شما از اهمیت بالایی برخوردار است. پیروی کورکورانه از تبلیغات ممکن است به سلامتی‌تان آسیب برساند.